адсве́т, ‑у, М ‑свеце, ж.
Тое, што і водсвет. Ужо сонца пакінула пакой. Толькі адна сцяна мылася яго адсветам. Гартны. Бакі .. [хмарак] чорныя, краі залацяцца чырвоным адсветам. Чорны. Тваё сэрца — адсвет бліскавіц. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
утраі́х, прысл.
Колькасцю ў тры асобы (рознага полу) або істоты (ніякага роду). Чырвонаармеец, а за ім і Зося з Міхалам рушылі на вакзал. Усе ўтраіх увайшлі ў вялікі пакой для пасажыраў. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
часцяко́м, прысл.
Разм. Даволі часта, нярэдка. З таго дня, як у Лісаветы нарадзіўся маленькі Уладзік, я часцяком насіў ёй малако. Сачанка. Часцяком здаралася, што пакой пуставаў, ніхто ў ім не жыў. Карамазаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вітаўё ’жыллё, месцазнаходжанне’ (Грыг.). Ад віта́ць з суф. ‑аўё, які ў бел. мове зрэдку ўжываецца пры ўтварэнні дэрыватаў з абазначэннем месца. Параўн. таксама рус. наўг. вита́льня ’багадзельня, прытулак для ўбогіх, падарожжаў’, укр. (стар.) вітальня ’гасцініца’ і ст.-бел. вітальніца ’пакой, святліца, у якой прымаюць гасцей’ (Крывіч, 12, 1926, 108 і наст.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
каю́т-кампа́нія, ‑і, ж.
Агульнае памяшканне на судне, дзе харчуюцца і адпачываюць пасажыры, а на ваенных суднах — афіцэры. Сваё падарожжа па караблі мы закончылі ў кают-кампаніі. Гэта быў прасторны, светлы пакой. Бяганская.
[Ад гал. kajuit — каюта і фр. compagnie — грамада.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзяжу́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Разм. Пакой, памяшканне для дзяжурства. У маленькай, цеснай дзяжурцы было цёпла, утульна. Новікаў. У пакоі начальніка было цёмна, свяцілася толькі акно ў дзяжурцы. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ста́нцыя ‘месца прыпынку транспартных сродкаў, вакзал’ (ТСБМ, Бяльк.), ‘кватэра, часовае жыллё, станцыя, заезны дом’ (Нас.), ста́нца ‘станцыя’ (Сл. Брэс.), ста́нцыя ‘тс’ (гродз., Сл. ПЗБ), ста́нцая ‘пакой, памяшканне’ (Сержп.), ста́нця ‘тс’ (Сл. рэг. лекс.). Ст.-бел. станция, станцыя ‘кватэра, месца пастою’, ‘абавязак утрымання праезджых службовых асоб’ (1545 г.) з ст.-польск. stancyja (Булыка, Лекс. запазыч., 190). Сучаснае слова таксама з польск. stancja ‘станцыя’, якое, па адной версіі, узыходзіць да італ. stanza ‘пакой, жыллё’, нар.-лац. stanzia (Мацэнаўэр, Cizí sl., 312; Брукнер, 513; Булыка, там жа), а па другой — з больш ранняга stacja ‘кватэра, заезны дом’ з назалізацыяй у выніку ўплыву слова стан (Слаўскі, JP, 38, 1958, 229; Дзікенман, RS, 21, 196, 139). Польск. Stacja < лац. statiõ стаянка, прыпынак’ (Брукнер, 512; SWO, 699). Гл. ЕСУМ, 5, 396.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
праве́трыцца сов.
1. прям., перен. прове́триться;
пако́й ~рыўся — ко́мната прове́трилась;
галава́ балі́ць, трэ́ба п. — голова́ боли́т, на́до прове́триться;
2. прове́триться, просуши́ться, просо́хнуть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прані́кнуць, -ну, -неш, -не; -нік, -кла; -ні; зак., у што.
1. Трапіць, прабрацца куды-н. усярэдзіну, дасягнуць чаго-н.
Святло пранікла ў пакой.
П. у хату.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Распаўсюдзіцца дзе-н., трапіўшы куды-н., стаць вядомым.
Звесткі праніклі ў друк.
3. Зразумець, разгадаць, углыбіўшыся, унікшы ў што-н.
П. у псіхалогію чалавека.
|| незак. праніка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. пранікне́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пала́ці, ‑яў; адз. няма.
Уст. Палаткі. Зверху над палком, амаль пад самай столлю, пасланы яшчэ палаці, кароткія, даўжынёй у рост. Галавач. Чысты пакой у Буяна — на старасвецкі манер — з вялізнай печчу і палацямі. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)