са́жань, -жня, мн. -жні, -жняў, м.
1. Старая беларуская і руская мера даўжыні, роўная 3 аршынам (2,13 м).
2. Колькасць чаго-н., роўная гэтай меры.
Тры сажні дроў.
3. Прылада для абмервання зямельных участкаў.
Памераць прысядзібны надзел сажнем.
◊
Касы сажань у плячах — пра шырокага ў плячах, высокага чалавека.
|| прым. сажнёвы, -ая, -ае.
Сажнёвыя крокі (вельмі вялікія).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
недаацані́ць, ‑цаню, ‑цэніш, ‑цаніць; зак., каго-што.
Недастаткова, не ў поўнай меры ацаніць каго‑, што‑н., прызнаць чые‑н. якасці. Недаацаніць небяспеку. Недаацаніць чалавека. □ — Як гэта магло здарыцца? — прамовіў .. Туравец. — Недаацанілі можа сілу.. [ворага]? Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ко́лькі-не́будзь, займ. і прысл.
1. займ. і прысл. неазначальнае. Якая-небудзь колькасць, некалькі. У цябе ёсць колькі-небудзь грошай?
2. прысл. неазначальнае. У той або іншай меры, ступені. Хоць бы колькі-небудзь падумаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узвінці́ць, ‑вінчу, ‑вінціш, ‑вінціць; зак., каго-што.
1. Разм. Прывесці ў стан нервовага ўзбуджэння; усхваляваць, раззлаваць. Узвінціць субяседніка. Узвінціць нервы.
2. Рэзка павялічыць выраб зброі; прыняць крутыя меры да павелічэння ўзбраення. Узвінціць гонку ўзбраення.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
затамі́цца, ‑тамлюся, ‑томішся, ‑томіцца; зак.
Разм. Стаміцца, замарыцца. Калі браты дабеглі да Сцёпкі, то яны моцна затаміліся ад шпаркага бегу, але твары іх былі вясёлыя. Колас. Затаміўся конь без меры — Да лясніцтва не давёз. Непачаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цэ́льнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць цэльнага. У ім [Медным] усё гарманіравала, падкрэслівала цэльнасць натуры. Няхай. // Пра адзінства мастацкага ўражання і ўздзеяння. Аднак паэт .. настойліва шукае цэльнасць і гармонію і ў «Блакадзе» ў поўнай меры яе знайшоў. «Маладосць».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Спыні́ць ‘затрымаць’, ‘прыпыніць, перарваць’ (ТСБМ, Др.-Падб.), спыні́ти ‘тс’ (беласт., Сл. ПЗБ), спыня́ць, спыня́цца ‘затрымліваць, затрымлівацца’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Сл. ПЗБ), спі́на ‘меры стрымлівання’ (драг., З нар. сл.). Гл. прыпыніць, пыніць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
На́дзелень ’зеленаваты, недаспелы’ (слуц., Нар. сл.), ’недаспелая садавіна’ (карэл., Сл. ПЗБ), на́дʼзялян, на́дʼзялянь ’зеленаваты’ (навагр., Жыв. сл.). Са спалучэння над (прыназоўнік са значэннем меры) і назоўніка зелен(ь) у форме старога він. скл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
залі́шне, прысл.
Разм. Звыш меры, занадта. Сяргей апраўдваецца залішне голасна, і Юрка прыкрывае яму рот далонню. Курто. Іван.. Цярэшка быў проста маўчун і не любіў залішне гаварыць там, дзе і без таго ўсё было ясна. Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ахава́ць сов.
1. (принять меры безопасности) охрани́ть;
2. (предохранить от чего-л. вредного, неприятного) обере́чь; огради́ть; защити́ть;
1, 2 см. ахо́ўваць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)