новаспе́чаны, ‑ая, ‑ае.
Іран., жарт.
1. Нядаўна створаны, арганізаваны, зроблены. Новаспечаны трэст.
2. Які нядаўна атрымаў якую‑н. пасаду, званне. Канстанцін Міхайлавіч уважліва глядзіць на мяне, можа пакрыўдзіў новаспечанага празаіка параўнаннем. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
го́днасць, ‑і, ж.
1. Неабходныя маральныя якасці чалавека, а таксама ўсведамленне гэтых якасцей. Высока трымаць годнасць савецкага чалавека.
2. Прыгоднасць. Тэрмін годнасці нітрагіну — 9 месяцаў. «Беларусь».
3. Званне. Надаць годнасць народнага пісьменніка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ры́царства, ‑а, н.
1. Гіст. Ваенна-землеўладальніцкае саслоўе ў Заходняй Еўропе ў сярэднія вякі. // зб. Рыцары.
2. Званне рыцара.
3. перан. Самаадданасць, велікадушнасць, высакародства. [Хлопцы] жартавалі пры .. [Сабіне], спаборнічалі ў дасціпнасці і рыцарства смяяліся. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прысво́іць, ‑свою, ‑своіш, ‑своіць; зак., каго-што.
1. Зрабіць што‑н. чужое сваёй уласнасцю. Кожны тыдзень, а то і два разы на тыдні Арцём вазіў дровы ў Глыбокае, і ўсё ішло добра. Ён быў вельмі сумленны хлопец і ні разу не прысвоіў сабе гроша. Машара. — [Еўдакія] хітрая, можа забраць, прысвоіць, а надзець, так хутка не надзене. Кулакоўскі. Аднойчы .. [Іван], прабраўшыся ў друкарскі цэх, дацягнуўся да наборнай касы і прысвоіў поўную жменю літар. Навуменка. // Выдаць за сваё, прыпісаць сабе што‑н. — Змог жа Марконі прысвоіць вынаходства Нанова і пажыць мільёны. Зуб.
2. Надзяліць чым‑н., даць што‑н. (званне, імя, чын і пад.). Прысвоіць званне ўдарніка камуністычнай працы. □ Паслаў .. [Заслонаў] Жэню ў дэпо вучыцца на слесара, а праз два месяцы яму прысвоілі трэці разрад. Шчарбатаў. Неўзабаве [Лескаўцу] прысвоілі званне старшага лейтэнанта. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самаздаво́ленне, ‑я, н.
Тое, што і самаздаволенасць. Пасля гэтага разважання з самім сабой у Смачнага зноў з’явілася самаздаволенне, што ён, камуніст Смачны, змог званне партыйца, рэвалюцыянера паставіць вышэй пачуццяў сяброўскіх, хай самых моцных. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шэры́ф 1, ‑а, м.
Службовая асоба ў графствах Англіі, у ЗША і Ірландыі, якая мае адміністрацыйныя і судовыя паўнамоцтвы.
[Англ. sheriff.]
шэры́ф 2, ‑а, м.
Ганаровае званне мусульманіна, які быццам бы вядзе сваё паходжанне ад Магамета.
[Арабск. sâfīf.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сена́тар, ‑а, м.
Член сената; званне члена сената. Бурсэвіч тут жа пазваніў сенатару Багдановічу, якога добра ведаў, і папрасіў яго ўладзіць справу шлюбу нібыта аднаго знаёмага беспрацоўнага настаўніка, які вымушаны звярнуцца да уніяцкага папа. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вучо́ны, -ая, -ае.
1. Вывучаны, навучаны чаму-н.
Не вучы вучонага (прыказка). В. мядзведзь (дрэсіраваны).
2. Высокаадукаваны, які многа ведае ў галіне якой-н. навукі.
В. чалавек.
В. садавод.
3. Які мае адносіны да навукі, навуковы.
Вучонае званне.
Вучоная ступень.
4. у знач. наз. вучо́ны, -ага, мн. -ыя, -ых, м. Спецыяліст у якой-н. галіне навукі.
Выдатны в.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
апраўда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.
1. каго (што). Прызнаць невінаватым, вынесці апраўдальны прыгавор.
А. падсуднага.
2. што. Даказаць магчымасць чаго-н.
Старацца а. які-н. учынак.
3. што. Паказаць сябе дастойным чаго-н.
А. высокае званне.
А. давер калектыву.
4. што. Акупіць, кампенсаваць.
Расходы апраўдаюць сябе.
|| незак. апра́ўдваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. апраўда́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ганаро́вы в разн. знач. почётный;
г. госць — почётный гость;
~вае зва́нне — почётное зва́ние;
г. прэзі́дыум — почётный прези́диум;
~вая ва́рта — почётный карау́л;
○ ~вая гра́мата — почётная гра́мота
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)