перавастры́ць сов., в разн. знач. переточи́ть; (карандаш и т.п. — ещё) перечини́ть;
п. усе нажы́ — переточи́ть все ножи́;
дрэ́нна заво́страны ало́вак трэ́ба п. — пло́хо отто́ченный каранда́ш на́до переточи́ть (перечини́ть);
п. бры́тву — переточи́ть бри́тву
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
аце́слівы, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Пра хлеб, спечаны з дрэнна прыгатаванага цеста; не пульхны, глёўкі. Хлеб быў жоўта-шэры, ацеслівы, рэдкі, ён нават не пах хлебам, а так нечым кіслым. Арабей.
2. перан. Нясвежы, памяты. Сонны ацеслівы твар. // Прыдуркаваты, недапечаны. [Шпакоўскі:] — Маці не хоча аддаць Наташу за Высоцкага. Той характарам круты. А Наташа не хоча ісці за Саладуху. Гэты нейкі ацеслівы. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
палюбава́цца, ‑бу́юся, ‑бу́ешся, ‑бу́ецца; зак.
1. кім-чым і на каго-што. Любавацца некаторы час. І робіць крук [Міхал], бо як стрымацца, Каб не зайсці палюбавацца І ярыною і жытамі? Колас. Пад вечар мы пайшлі з Піліпам Тарасавічам палюбавацца на разліў рэчкі. Ермаловіч.
2. заг. палюбу́йся (палюбу́йцеся). Разм. Ужываецца ў значэнні: зірніце, як дрэнна, абуральна. [Інжынер:] — Вось палюбуйцеся: машыны пад адкрытым небам стаяць. Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пратуры́ць, ‑туру, ‑турыш, ‑турыць; зак., каго-што.
Разм. Выгнаць адкуль‑н. Дрэнна вучыцца Хомка. Даўно адабраў бы ў яго кніжку і пратурыў бы яго вон са школы настаўнік, каб не дзіўная натура ў Хомчынага бацькі. Гарэцкі. // Прымусіць пайсці, паехаць куды‑н. з якой‑н. мэтай. — Не думаў ехаць, — гаварыў .. [дзед], разгладжваючы бараду, — але ж жанкі пратурылі. З’ездзі і з’ездзі, праведай, як там нашы... Дудо.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хі́лы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Слабы, хваравіты. [Дачка:] — Калі ты ўжо нядужы і хілы, Калі ў сэрцы няма болей сілы, Дык я заўтра сама завяду Гадаванку маю ў чараду. Глебка. // Які дрэнна расце, чахлы. Такое высокае і сакавітае конскае шчаўе расло, што між яго трэба было адшукваць рэдкія і хілыя кусцікі чырвонай канюшыны. Пянкрат. // перан. Стары, трухлявы. Два хляўцы з паветкамі, хілы плот панік. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лагі́за ’гультай, абібок, прайдзісвет’, ’няскладны, непаваротлівы чалавек, жанчына’ (Некр., Шат., КЭС), ц.-палес. локіза ’неахайная, дрэнна апранутая жанчына’ (ТС), укр. лаки́за, лаки́зка (грэбл.) ’лёкай’. Запазычана з літ. lokỹs ’мядзведзь’ (Выгонная, Бел.-укр. ізал., 17). Тое ж і антрапонімы Локіс, Лакіза, Лагеза (Бірыла, Бел. антр., 2). Сюды ж і рус. раз. лаги́за ’ласун’, лаги́зи́ть ’ласавацца’, ’смачна, салодка піць і есці’. Гл. таксама лакі́за.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сапсе́ць ’састарыцца’ (Нас., Растарг.), ’разбалавацца, дрэнна сябе паводзіць’ (Растарг.). Да псець (гл.); магчыма, з’яўляецца семантычным эквівалентам прымаўкі песі век зжыў (Нас.). З іншай прыстаўкай — запсе́ць ’састарыцца, як сабака’ (Шат., Касп.). Сінанімічна ў другім значэнні да разапсе́ць ’разбалавацца’ (Растарг.). Здзіўляе падабенства харв. дыял. spjèšati ’аслабець’, якое разам са славен. pȇhati ’стаць слабым, стаміцца’ Бязлай (3, 21) збліжае з *pьsъ (гл. пёс).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дво́йка, ‑і, ДМ двойцы; Р мн. двоек; ж.
1. Лічба 2. Напісаць двойку. // Разм. Назва розных прадметаў (аўтобус, трамвай маршруту № 2 і пад.), якія нумаруюцца лічбай 2.
2. Адзнака аб паспяховасці ў пяцібальнай сістэме са значэннем дрэнна. — Ну, раскажы мне, Данік, як ты цяпер вучышся? За што ты двойку атрымаў? Брыль.
3. Ігральная карта, пласцінка даміно з двума ачкамі.
4. Гоначная лодка з двума веслярамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
няўме́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Які дрэнна, без умення выконвае сваю працу. І вось — адзін уніз імкне, Ляціць так лёгка, нібы ў сне, За ім — аж група цэлая. І не шанцуе толькі мне: Валюся ў снег, няўмелы, я. Кірэенка. // Які выяўляе няўменне рабіць што‑н., карыстацца чым‑н. Няўмелыя рукі.
2. Які робіцца без належнага ўмення. Разгубіўшыся, Таццяна рабіла няўмелыя і няўдалыя спробы супакоіць дзіця. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перапячы́, ‑пяку, ‑пячэш, ‑пячэ; ‑пячом, ‑печаце, ‑пякуць; пр. перапёк, ‑пякла, ‑ло; заг. перапячы; зак.
1. што. Папячы больш, чым трэба, вельмі доўга, запячы вельмі моцна. Перапячы пірагі.
2. што. Спячы, папячы ўсё, многае. Перапячы ўсё цеста. Сала ўсё перапяклі.
3. што. Спячы нанава, яшчэ раз што‑н. дрэнна спечанае. Перапячы хлеб.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пераехаць, скончыць пячы (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)