папакармі́ць, ‑кармлю, ‑корміш, ‑корміць; зак., каго.
Разм. Карміць доўга, неаднаразова; накарміць многіх. [Ліпскі:] — Гаспадарку весці трэба ўмець. Каб яйка з-пад курыцы ўзяць, трэба, брат, пастарацца, папакарміць яе не абы-чым... Лупсякоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
снести́III сов. (о птицах) зне́сці;
ку́рица снесла яйцо́ ку́рыца зне́сла я́йка.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Валачо́бно ’вялікоднае яйка’ (Арх. Бяльк.), валачэўна ’тс’ (КТС). Кароткая субстантываваная форма прыметніка валачобнае (яйка).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
яйцо́ в разн. знач. я́йка, -ка ср.;
◊
вы́еденного яйца́ не сто́ит вы́скваркі не ва́рты; тры гро́шы не ва́рты;
яйцо́ ку́рицу у́чит посл. я́йка мудрэ́йшае (разумне́йшае) за ку́рыцу; не вучы́ старо́га ката́ смята́нку злі́зваць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Пе́ўны ’з зародкам (пра яйка)’ (міёр., Жыв. сл.), пе́ўнае (яйка), пе́ўнъя, пе́ўныя ’тс’ (лаг., кругл., беш., ЛА, 1), пе́ўный ’пэўны, сталы’ (Бяльк.). Гл. пэўны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Маца́к ’велікоднае яйка з моцнай шкарлупінай’, ’моцны, дужы чалавек’ (Янк. 1, ТСБМ, Сцяшк., Шат., Мат. Гом., Ян.), драг. моцу́к, моцю́к ’моцнае яйка’ (КЭС, З нар. сл.), шчуч. мацачок (Сцяшк. Сл.), мацак ’моцны тытунь або напітак’ (ТСБМ). Укр. моца́к ’дужы чалавек’, ’моцнае яйка’. Утвораны ад моц (гл.) пры дапамозе суф. ‑ак (Сцяцко, Афікс. наз., 146) першапачаткова са значэннем ’характарыстыка асобы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сіткава́ты ‘неаплоднены (пра яйка)’ (воран., Сл. ПЗБ). Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аблупі́ць, ‑луплю, ‑лупіш, ‑лупіць; зак., каго-што.
1. Зняць верхні слой; ачысціць ад кары, шкарлупін, скуры і пад. Аблупіць кару на дрэве. □ Аня аблупіла яйка, памакнула ў соль і падала Сашы. Шамякін.
2. перан. Абрабаваць, абабраць; узяць занадта дорага.
•••
Аблупіць як ліпку — тое, што і абадраць як ліпку (гл. абадраць).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
По́клад ’яйка або прадмет падобны на яго, які кладуць там, дзе хочуць, каб несліся куры’ (ТСБМ, ТС, Касп.), подклад ’яйка, якое падкладваюць пад курыцу’ (Мік.). Ад *po‑klad‑ti > *po‑klasti, po‑kladǫ < *klasti, kladǫ. Да класці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пі́санка, піса́нка ’расфарбаванае велікоднае яйка’ (Мік., Др.-Падб., Нас., Мат. Гом., Бяльк.), пісанка ’кіёк з узорамі, арнаментам’ (ТС). Укр., рус. пи́санка ’велікоднае яйка’, польск. pisanka, славен. písanica, pisanka, серб.-харв. писа̀ница ’тс’. Да прасл. *pьsati ’маляваць’ > пісаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)