нячы́сты, -ая, -ае.

1. Брудны, неахайны.

Н. пакой.

2. Неаднародны, з дамешкамі чаго-н.; забруджаны.

Нячыстая вада.

3. Неахайна выкананы, неакуратны (разм.).

Нячыстая апрацоўка.

4. Невыразны, не зусім дакладны, правільны (пра гукі, выказванне думак; разм.).

Н. голас.

5. перан. Які не вызначаецца сумленнасцю, здольны да махлярства; заснаваны на махлярстве.

Нячыстая справа.

6. Звязаны са злым духам, чараўніцтвам; д’ябальскі (разм.).

Нячыстае месца.

7. у знач. наз. нячы́сты, -ага, м. Злы дух, чорт.

Вось табе і смяльчак, а нячыстага баіцца.

◊

Нячыстая сіла (разм.) — чорт, д’ябал.

Нячысты дух — чорт, д’ябал, нячысцік.

|| наз. нечыстата́, -ы́, ДМ -стаце́, ж. (да 1—5 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

чарцяня́ і чарцянё, -ня́ці, мн. -ня́ты, -ня́т, н.

1. Паводле народнай міфалогіі: дзіцяня чорта; маленькі чорт.

2. перан. Пра гарэзлівае, свавольнае дзіця (разм.).

|| прым. чарцяня́чы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

лаза́ты: чорт л. прост. чёрт полоса́тый

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вельзеву́л, ‑а, м.

Кніжн. Чорт, д’ябал.

[Грэч. Beelseboul ад стараж.-яўр. baal-zebub.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

злыга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; зак., каго-што.

1. Знізаць, звязаць.

З. стаеннікаў.

2. перан. Злучыць, звязаць.

Ходзяць, нібы чорт іх злыгаў.

|| незак. злы́гваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. злы́гванне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

побра́ть сов., прост. пабра́ць, (много, неоднократно) папабіра́ць, папабра́ць;

◊

чёрт бы тебя́ побра́л! бран. каб цябе́ чорт узя́ў!;

чёрт побери́! бран. няха́й яго́ чорт во́зьме!, каб яго́ чорт!

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ла́дан, ‑у, м.

Пахучая смала некаторых трапічных дрэў (выкарыстоўваецца для абкурвання ў час рэлігійных абрадаў). Жалобная працэсія павольна рухалася па вуліцах, блішчалі рызы духавенства, плыў сіні дым ладану. Самуйлёнак.

•••

Баяцца як чорт ладану гл. баяцца.

Дыхаць на ладан гл. дыхаць.

Як чорт ад ладану гл. чорт.

[Ад перс. lâdan.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

каду́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м. (разм.).

Чорт, д’ябал.

◊

Кадук з ім (з ёй) (разм.) — хай сабе будзе і так.

Кадук яго (цябе, яе, вас, іх) ведае (разм.) — нічога невядома пра каго-, што-н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сівізна́, -ы́, ж.

1. Сівыя валасы.

С. ў валасах.

Дажыць да сівізны (да старасці).

2. перан. Старажытнасць, даўніна.

С. вякоў.

◊

Сівізна ў бараду, а чорт у рабрыну (прыказка) — пра старога, які заляцаецца да жанчын.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

злама́ць, зламлю, зломіш, зломіць.

Зак. да ламаць (у 1–5 знач.).

•••

Зламаць сабе галаву — тое, што і скруціць сабе галаву (гл. скруціць).

(Сам) чорт галаву (нагу) зломіць гл. чорт.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)