◎ Пачура́цца ’адмовіцца, адцурацца’ (Касп.). Да цурацца (гл.). Аб мене ц > ч гл. Карскі, 1, 363. Прыстаўка па‑ замест ад‑ — уплыў балт. моў, параўн. pa‑šaūkti — адклікаць, paneigimas — адмаўленне, pasitraukti, pa‑eiti — адысці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кіда́цца ’кідацца, мітусліва рухацца’ (ТСБМ, Нас., Сл. паўн.-зах., Касп.), ’жыць у беднасці, горы, перабівацца’ (ТСБМ, Шат., Жд. 2), ’адмаўляцца, цурацца’ (Нас.). Гл. кідаць.
Кідацца ’гадавацца (пра свіней)’ (Нар. словатв.). Параўн. папярэдняе слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
разгаве́цца, ‑еюся, ‑еешся, ‑еецца; зак.
Уст. Паесці першы раз скаромнага пасля посту. — Завядзёнка тады яшчэ ў людзей такая была: увесь год можаш поснічаць, а на каляды ці на вялікдзень абавязкова разгавецца свежыною. Сабаленка. // Разм. З’есці што‑н. смачнае ўпершыню пасля доўгага перапынку. [Міхал:] Як ты думаеш, маці, можа, сёлета дажынкі справіць? Людзі нам памагалі, цурацца іх нельга... Ды ўрэшце яно — цалюткі год гаруеш, гаруеш, а продыху няма. Хоць разгавецца крыху... С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чужа́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Пазбягаць, цурацца каго‑н. Нейкі час .. [муж і жонка Раманюкі] жылі, як два чужыя чалавекі, выпадкова з’яднаныя гешэфтам: называлі адзін аднаго на «вы», чужаліся. Карпюк. Да .. [Пшанічнага] раптам перамяніліся ўсе дружбакі, пачалі чужацца хлопца. Быкаў. // Адмаўляцца ад чаго‑н., пазбягаць чаго‑н. (якіх‑н. дзеянняў, спраў, сфер жыцця і пад.). Крытык не чужаецца гісторыі, але кожны раз, калі звяртаецца да яе, спрабуе асвятляць з пазіцый сённяшняга дня. Юрэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чужда́ться несов.
1. чужа́цца, цура́цца; (избегать) уніка́ць; (уклоняться) ухіля́цца (ад каго, ад чаго);
2. перен. уніка́ць, быць во́льным (ад чаго);
чужда́ться за́висти уніка́ць за́йздрасці.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
аддалі́цца, ‑далюся, ‑далішся, ‑даліцца; зак.
1. Перамясціцца на нейкую адлегласць ад каго‑, чаго‑н. Вада ў Сажы выцвіла, памялела і так аддалілася ад берага, што рэдка хто з хлапчукоў даставаў яе каменьчыкам. Ракітны. // Стаць менш чутным з прычыны вялікай адлегласці. Гром аддаліўся, толькі часамі далятае яго прыглушаны грукат з далёкага, цёмнага краю неба. Скрыган.
2. перан. Парваць сяброўскія, блізкія адносіны з кім‑н.; пачаць цурацца каго‑н. Неўзабаве Антон аддаліўся ад усіх і пачалі здагадвацца, шло ён перажыў нейкую няўдачу ў жыцці. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сторони́ться несов.
1. (отходить в сторону) саступа́ць у бок, адыхо́дзіцца (адыхо́дзіць) у бок, саступа́ць з даро́гі; адступа́цца (адступа́ць) у бок;
2. перен. (избегать) пазбяга́ць, уніка́ць; цура́цца, трыма́цца ўбаку́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
отрека́ться несов. адрака́цца (ад каго, чаго), вырака́цца, зрака́цца (каго, чаго); адмаўля́цца (ад каго, чаго), цура́цца (каго, чаго), разг. адцу́рвацца (ад каго, чаго; и без предлога), выцу́рвацца (ад каго, чаго).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бе́гать несов.
1. бе́гаць;
2. (убегать) уцяка́ць (ад каго, чаго);
3. (избегать) уніка́ць (каго, чаго); (чуждаться) цура́цца (каго, чаго);
4. (неотступно следовать, ухаживать) прост. бе́гаць, ганя́цца, упада́ць (за кім);
◊
бе́гает (но́сится) как угоре́лый бе́гае як шалёны.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бежа́ть
1. несов. бе́гчы;
дни бегу́т дні бягу́ць;
кровь бежи́т из ра́ны кроў бяжы́ць з ра́ны;
молоко́ бежи́т малако́ бяжы́ць;
бежа́ть сто ме́тров бе́гчы сто ме́траў;
2. несов. (убегать) уцяка́ць;
бежа́ть со всех ног уцяка́ць з усіх ног;
3. несов. (избегать) уцяка́ць; уніка́ць; (чуждаться) цура́цца;
бежа́ть от собла́зна уцяка́ць ад спаку́сы; уніка́ць спаку́сы;
4. сов. (убежать) уцячы́;
он бежа́л из пле́на ён уцёк з пало́ну.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)