што́сьці

1. род. чаго́сьці мест. неопр. что́-то, не́что;

ш. ціка́вае — что́-то (не́что) интере́сное;

ён чы́мсьці незадаво́лены — он че́м-то неудовлетворён (недово́лен);

2. нареч. что́-то;

ш. хо́ладна сяго́ння — что́-то хо́лодно сего́дня

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мочьII сущ., разг. моц род. мо́цы ж., мн. нет; сі́ла, -лы ж.;

во всю мочь, изо всей мо́чи, что есть мо́чи на ўсю моц;

мо́чи нет сіл нестае́;

мо́чи нет, как хо́лодно не вы́трываць, як хо́ладна;

не в мочь не пад сі́лу.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Кажу́рно ’аўчыны’ (віл., Сл. паўн.-зах.). Адпаведнікаў быццам бы няма. На магчымы экспрэсіўны характар бел. слова ўказваюць тэксты: «На няшытыя аўчыны казалі кажурно. Шапкі шыюць з кажурна. Кавалкі кажурна валяюцца» (Сл. паўн.-зах., 359). Можна параўнаць з вядомымі на Тураўшчыне собарно, кожушно (гл.). Можна меркаваць аб экспрэсіўнай ‑н‑о‑суфіксацыі (кажурно < кажура ’скура, кусок аўчыны’), аднак, параўн. чобурна (< чобаты, тураў., Цыхун, вусн. паведамл.), у меншай меры собарно (< сабака), якія могуць сведчыць аб ускладненым суфіксе (‑арн‑о/‑урн‑о). Што датычыцца генезіса гэтага суфікса, ён, відаць, утварыўся ў выніку дэкампазіцыі структур, дзе ‑ур‑ суфікс з адценнем экспрэсіўнасці (магчыма, наватворам быў не суфікс ‑урн‑о, а толькі ‑рн‑о, параўн. собарно), а ‑н‑, н‑а, н‑я вядомы ў некалькіх прыкладах таксама экспрэсіўны суфікс. Параўн. да першага ваўчура (< воўк), да другога — мална, мяльня ’пустамеля’, аддзеяслоўныя ўтварэнні, гл. Сцяцко, Афікс. наз., 58, сабачня і інш. Канчатак можа тлумачыцца па-рознаму, аднак звяртае на сябе ўвагу рыфмоўка ў прымаўках: укр. «Душно! — Скинь кожушно» і бел. тураў.: «Як душно, то скідай кожушно, а як холодно, то адзевай лайно».

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

го́рача нареч.

1. жа́рко, горячо́, зно́йно;

2. (о чувствах) горячо́, стра́стно, пла́менно, пы́лко, жа́рко;

3. безл., в знач. сказ. жа́рко, горячо́, зно́йно;

рука́м г. — рука́м горячо́;

у кватэ́ры было́ г. — в кварти́ре бы́ло жа́рко;

днём было́ г. — днём бы́ло жа́рко (зно́йно);

не́бу г. бу́дзе — не́бу жа́рко бу́дет;

ні г. ні хо́ладна — ни жа́рко (ни тепло́) ни хо́лодно;

адсю́ль г., адту́ль бо́лячапогов. ме́жду двух огне́й

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

быва́ць несов.

1. в разн. знач. быва́ть; (постоянно находиться в каком-л. обществе — ещё) враща́ться;

мала́нка быва́е і зімо́ю — мо́лния быва́ет и зимо́й;

раз у ты́дзень я быва́ю ў кіно́ — раз в неде́лю я быва́ю в кино́;

2. безл. быва́ет;

ве́чарам быва́е хо́ладна — ве́чером быва́ет хо́лодно;

быва́й!, быва́йце! — проща́й!, проща́йте!, бу́дьте здоро́вы!, до свида́ния!, всего́ хоро́шего!;

чаго́ не быва́е — чего́ не быва́ет;

не б. таму́! — не быва́ть тому́!

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

рабі́цца несов.

1. (приходить в какое-л. состояние) де́латься, станови́ться; устана́вливаться;

на́шы адно́сіны рабі́ліся сябро́ўскімі — на́ши отноше́ния де́лались (станови́лись) дру́жескими;

на дварэ́ ро́біцца хо́ладнабезл. на дворе́ стано́вится (де́лается) хо́лодно;

2. (совершаться) де́латься, происходи́ть;

што з ім ро́біцца? — что с ним де́лается (происхо́дит)?;

3. страд. де́латься; соверша́ться; вая́ться; производи́ться; изготовля́ться, выпуска́ться; составля́ться; тача́ться; стро́иться; сооружа́ться; кла́сться; вяза́ться, вывя́зываться; твори́ться; устра́иваться; чини́ться; учиня́ться; соверша́ться; причиня́ться; приноси́ться; см. рабі́ць 1, 2, 4-7

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ино́й

1. (другой) і́ншы, другі́;

не что иное, как… не што і́ншае, як…;

2. (некоторый) некато́ры; і́ншы; (какой-л.) які́е́будзь;

в ины́х слу́чаях у некато́рых вы́падках;

3. (при противоположении или перечислении) адзі́н; другі́; і́ншы; той;

ино́му челове́ку жа́рко, ино́му хо́лодно аднаму́ (і́ншаму) чалаве́ку го́рача, а друго́му (а і́ншаму) хо́ладна;

4. сущ. і́ншы, -шага м.; некато́ры, -рага м.; адзі́н, род. аднаго́ м., другі́, -го́га м.; той род. таго́ м.;

тот и́ли ино́й той ці і́ншы;

ино́й раз і́ншы раз;

ины́ми слова́ми іна́кш (іна́чай) ка́жучы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тоII союз

1. (в начале главного предложения) дык, то;

когда́ так, то я согла́сен калі́ так, дык (то) я зго́дзен;

е́сли по́здно уже́, то не ходи́ калі́ по́зна ўжо, дык (то) не ідзі́;

2. (при перечислении) то;

то хо́лодно, то жа́рко то хо́ладна, то го́рача;

не то снег, не то дождь не то снег, не то дождж;

3. (с частицей «ли») то;

то ли по незна́нию, то ли по нежела́нию ці то па няве́данні, ці то па нежада́нні;

то и де́ло, то и знай раз-по́раз, сюд-ту́д.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

бале́ць I несов.

1. боле́ть;

у яго́ балі́ць галава́ — у него́ боли́т голова́;

2. перен. (беспокоить) волнова́ть, трево́жить;

гэ́та яму́ не ве́льмі балі́цьэ́то его́ не о́чень трево́жит;

3. в знач. безл. сказ. боле́ть; бо́льно;

балі́ць пад лы́жачкай — боли́т под ло́жечкой;

баля́ць ву́шы — бо́льно уша́м;

балі́ць рука́ — бо́льно руке́;

душа́э́рца) балі́ць — душа́е́рдце) боли́т;

ні свярбі́ць ні балі́ць — ни хо́лодно ни жа́рко;

няха́й яго́ галава́ балі́ць — пусть он ду́мает; э́то его́ забо́та;

гавары́ць язы́к не балі́цьпосл. говори́ть язы́к не боли́т; язы́к без косте́й;

ад цяпло́сці не баля́ць ко́сціпосл. пар косте́й не ло́мит

бале́ць II несов., спорт., разг. (за каго, што) боле́ть (за кого, что);

б. за «Дына́ма» — боле́ть за «Дина́мо»

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

другі́

1. второ́й;

д. клас — второ́й класс;

о́га кастры́чніка — второ́го октября́;

2. (повторный) второ́й, втори́чный;

д. прые́зд — второ́й (втори́чный) прие́зд;

3. (при противоположении или перечислении) друго́й, ино́й;

аднаму́ чалаве́ку го́рача, а ~го́му хо́ладна — одному́ челове́ку жа́рко, а друго́му хо́лодно; ино́му челове́ку жа́рко, а ино́му хо́лодно;

4. (второстепенный, не главный) второ́й;

на ~гі́х ро́лях — на вторы́х роля́х;

на ~гі́м пла́не — на второ́м пла́не;

5. (заменяющий первого, настоящего) второ́й;

а́я радзі́ма — втора́я ро́дина;

6. (следующий после первого) друго́й, сле́дующий;

д. раз, ~гім ра́зам — в друго́й (в сле́дующий) раз;

7. в знач. сущ. друго́й, ино́й;

да ~го́га прышэ́сцяирон. до второ́го прише́ствия;

і́м на́варатам — второ́й раз, втори́чно, повто́рно;

а́я нату́ра — втора́я нату́ра;

а́я маладо́сць — втора́я мо́лодость;

адзі́н друго́га ва́рты — друг дру́га сто́ят; два сапога́ па́ра;

ігра́ць другу́ю скры́пку — игра́ть втору́ю скри́пку;

з другі́х рук (даве́дацца, атрыма́ць) — из вторы́х рук (узна́ть, получи́ть);

дзень-д. — день-друго́й;

адзі́н за другі́м — друг за дру́гом, оди́н за други́м, гусько́м;

о́е дыха́нне — второ́е дыха́ние;

да другі́х пе́ўняў (прасе́дзець, прагавары́ць) — до вторы́х петухо́в (просиде́ть, проговори́ть);

адна́ нага́ тут, друга́я там — одна́ нога́ здесь, друга́я там;

у адно́ ву́ха ўвайшло́, а ў друго́е вы́йшлапогов. в одно́ у́хо вошло́, а в друго́е вы́шло;

не капа́й друго́му я́мы, сам ува́лішся ў яе́посл. не рой друго́му я́мы, сам в неё упадёшь;

сам не гам і друго́му не дампогов. соба́ка на се́не;

пашлі́ дурно́га, а за ім ~го́гапосл. дурака́ пошлёшь, а за ним и сам пойдёшь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)