акілза́ць

‘утаймаваць, уціхамірыць каго-небудзь, што-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. акілза́ю акілза́ем
2-я ас. акілза́еш акілза́еце
3-я ас. акілза́е акілза́юць
Прошлы час
м. акілза́ў акілза́лі
ж. акілза́ла
н. акілза́ла
Загадны лад
2-я ас. акілза́й акілза́йце
Дзеепрыслоўе
прош. час акілза́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

◎ Паскрамі́ць ’уціхамірыць’ (Нас.). З польск. poskromić ’утаймаваць, уціхамірыць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

взнузда́ть сов.

1. закілза́ць;

2. перен., прост. уціхамі́рыць, утаймава́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

уці́шыць, -шу, -шыш, -шыць; -шаны; зак.

1. каго (што). Уціхамірыць, утаймаваць.

У. сабаку.

2. што. Палегчыць або суняць (хваробу, боль); суцішыць, супакоіць (пачуцці, перажыванні і пад.).

У. боль.

У. хваляванні.

|| незак. уці́шваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Таймава́ць ’супакойваць, стрымліваць’ (Сцяшк. Сл.), часцей утаймава́ць, гл. З польск. tamować ’рабіць запруду, гаціць’, перан. ’суцішаць’, гл. тамаваць, тама.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

умертви́ть сов.

1. (лишить жизни) умярцві́ць; (убить) забі́ць, мног. пазабіва́ць;

2. (нерв и т. п.) змярцві́ць;

3. перен. (сделать нежизненным) змярцві́ць; (укротить) утаймава́ць;

умертви́ть плоть змярцві́ць (утаймава́ць) це́ла.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

угамава́ць, ‑мую, ‑муеш, ‑муе; зак., каго-што.

Абл.

1. Уціхамірыць, супакоіць. Дзе ты яго, Пацяроба, угамуеш, як раскрычыцца? Зарэцкі.

2. Утаймаваць. [Тэкля:] Буду ў цябе начаваць і дняваць, пакуль не ўгамуеш майго вар’ята! Губарэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

супако́іць, -ко́ю, -ко́іш, -ко́іць; -ко́ены; зак.

1. каго-што. Прывесці каго-, што-н. у стан спакою; прымусіць весці сябе ціха; утаймаваць.

С. вучняў.

С. сабаку.

С. душу маці.

2. што. Змякчыць, зрабіць менш інтэнсіўным, паменшыць.

С. зубны боль.

|| незак. супако́йваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. супако́йванне, -я, н. і супакае́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

уціхамі́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны; зак.

1. каго-што. Супакоіць, зменшыць сілу праяўлення чаго-н.

У. дзяцей.

У. злосць.

2. каго. Сілай супакоіць; задушыць (бунт, паўстанне і пад.).

У. бунтаўшчыкоў.

3. каго-што. Падпарадкаваць сваёй волі; утаймаваць.

У. стыхію.

У. раз’юшанага быка.

|| незак. уціхамі́рваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. уціхамі́рванне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

обузда́ть сов.

1. (надеть узду) забрыта́ць, надзе́ць абро́ць;

2. перен. (сдержать, укротить) утаймава́ць, уціхамі́рыць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)