ост, ‑у, М осце, м.
Спец.
1. Усход, усходні напрамак.
2. Усходні вецер.
[Ням. Ost.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сфантазі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак., што і без дап.
Выдумаць, прыдумаць. Балетмайстар сфантазіраваў «усход сонца» вельмі пышна і зграбна. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падглядзе́ць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць.
Зак. да падглядаць (у 1 знач.). Падымалася ўгору высокая цёмная вадакачка, нібы стараючыся падглядзець усход сонца. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
восто́к усхо́д, -ду м., мн. нет;
к восто́ку от… на ўсход ад…
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
барваве́ць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -ваве́е і барво́вець, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -ваве́е; незак.
1. Станавіцца чырвоным, чырванець.
Усход барвавее.
2. Вылучацца сваім чырвоным колерам.
Сцягі барвавеюць.
|| зак. пабарваве́ць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -е́е і пабарво́вець, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -е́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
восхо́д м.
1. (действие) узыхо́джанне, -ння ср., узыхо́д, -ду м.;
2. (появление светила) усхо́д, -ду м., узыхо́д, -ду м.;
с восхо́дом со́лнца з усхо́дам со́нца;
3. (сторона горизонта, восток) усхо́д, -ду м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Сход 1 ’сумеснае пасяджэнне, збор’ (ТСБМ, Гарэц., Некр. і Байк., Ласт., Бяльк., Растарг.). Дэвербатыў ад сыходзіцца ’збірацца’, да ход, хадзіць, гл.
Сход 2 ’усход (сонца і пад.)’ (Некр. і Байк., Сцяц. Сл., Сл. ПЗБ, ТС), ’усход (кірунак свету)’: тут сход, а там полудзянь (Сл. рэг. лекс., Сцяц. Сл.), ’трэцяя квадра месяца, апошняя фаза’ (Нас., Ласт., Касп., Мядзв., Гарэц., Сл. ПЗБ, ТС, Сцяшк. Сл., ЛА, 2, Растарг., Мат. Гом.). Дэвербатыў ад схо́дзіць ’узыходзіць (пра сонца)’ (Сцяшк., Скарбы, Сл. ПЗБ), ’знікаць’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), што да хадзіць (гл.), параўн. узыхо́дзіць, сысці́.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дабраво́лец, ‑льца, м.
Тое, што і добраахвотна. У японскую вайну .. [Янкавец] дабравольцам паехаў на Далёкі Усход і замацаваўся ў інтэнданцтве. Колас. А ўжо заявы шлюць камсамольцы, Што прагнуць пабачыць сусвет, Крылатай рамантыкі дабравольцы, Разведчыкі першых планет. Вітка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Арыента́льны. З 1599 (Жураўскі, Працы IM, 7, 214; Гіст. лекс., 113) з лац. orientalis ’тс’ ад Oriens усход’. Сучаснае літаратурнае беларускае слова, магчыма, паўторна запазычана праз рус. ориентальный, дзе з 1705 орьентальный праз польскую (Фасмер, 3, 152). Параўн. арыгінал, арыентацыя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лівандрэк ’лекі — забабоны ад урокаў у выглядзе чорных кавалкаў нейкай смалы, якую чапляюць, напрыклад, на рогі карове, калі яна ацялілася’ (КЭС, лаг.). Няясна. Магчыма, звязана паходжаннем са словам Levant ’Усход’, абазначаючы нейкі магічны сродак, які прыйшоў з Усходу, а другая частка з ням. Dreck ’бруд, кал’, ’дрэнь’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)