успуха́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. успухаць — успухнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паўспуха́ць, ‑ае; зак.
Успухнуць — пра ўсё, многае. Пальцы паўспухалі ад холаду.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вспу́хнуть сов. успу́хнуць, апу́хнуць, напу́хнуць; (распухнуть) распу́хнуць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́пахці
‘зак. да похці, успухнуць (рукі выпахнулі)’
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
вы́пахну |
вы́пахнем |
| 2-я ас. |
вы́пахнеш |
вы́пахнеце |
| 3-я ас. |
вы́пахне |
вы́пахнуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
вы́пах |
вы́пахнулі |
| ж. |
вы́пахнула |
| н. |
вы́пахнула |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
вы́пахні |
вы́пахніце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
вы́пахнуўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
взбу́хнуть сов. набра́кнуць; набу́хнуць; (преимущественно от сырости) набрыня́ць; (распухнуть) успу́хнуць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
напу́хнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. напух, ‑ла; зак.
Стаць ненармальна пухлым, успухнуць. На пераносіцы між брывей у Марціна напух працяты маршчынай бугорчык. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ная́дрыцца ’набухнуць’ (Сл. ПЗБ), рус. наядриться ’нарваць, успухнуць; выспець, наліцца (пра збожжа)’, польск. najędrznieć ’набухнуць; наліцца’, серб.-харв. najedparu ’наліцца’, макед. najadpu ’наліцца, напоўніцца сокам’. Да ядрыцца, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыпу́хнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. прыпух, ‑ла; зак.
Трохі апухнуць, успухнуць. Злыя вочы яе паменшыліся, пачырванелі, павекі прыпухлі. Дуброўскі. Ліпа была цяжарная на апошніх месяцах, губы яе прыпухлі, на твары ляжалі жаўтаватыя плямы. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Збамбе́рыць ’падняць вялікае, цяжкае (на плечы, воз)’, ’успухнуць’ (Сцяц.), збабэнчыць ’ускінуць на плечы’, ’уздуць (пра жывот)’, збэнчыць ’успучыць’ (Сл. паўн.-зах.), ’уздуцца, узлавацца’ (слонім., Нар. лекс.). Наўрад ці трэба аддзяляць ад бамбэлак ’жывот, барабан’ (гл.), ’надзьмуты мачавы пузыр жывёлы’ (Сл. паўн.-зах.), польск. bąbel ’пухір, уздуцце’, адкуль дакладна бел. бомбаль ’пузыр’ (ваўк., даецца паводле Лаўчутэ, Сл. балт., 62). Суадноснасць бел. слоў магчыма з-за экспрэсіўнага характару, але няпэўная. Лаўчутэ (Сл. балт., 98) збамбэрыць лічыць запазычаннем з балт. слова з коранем *bamb‑ (параўн. літ. bam̃bti ’таўсцець, пухнуць, надувацца’), што не выключаецца, але хутчэй як крыніца кантамінацыі. Больш цяжка растлумачыць бел. значэнне ’падняць’, якое, як і ’ўздуцца’, аб’ядноўвае абодва дзеясловы. Да гэтых цяжкасцей дадаецца яшчэ абамбе́рыць ’дрэнна пастрыгчы’ (гл.), узбамберыць ’залезці, набіць’ (слонім., Жыв. сл.), адкуль, відаць, і збамберыць ’падняць’. Магчыма, знач. ’падняць’ трэба выдзеліць. Абамберыць ’пастрыгчы нагала’ (жыт., Жыв. сл.), можа, да значэння, ’пухнуць’ > ’пухір’ (параўн. бамбэлак). Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
взду́ться сов., разг.
1. (подняться кверху — о волнах) узня́цца; (о парусах) надзьму́цца;
2. (набухнуть) набра́кнуць; (о тесте) падысці́; (раздуться, вспухнуть) успу́хнуць, напу́хнуць; (разнести) разне́сці; (распухнуть) распу́хнуць; (о животе) успу́шыцца; (о льде) узня́цца;
щека́ взду́лась шчака́ ўспу́хла (напу́хла, распу́хла), шчаку́ разне́сла;
взду́лся лёд на реке́ узня́ўся лёд на рацэ́;
3. перен. (о ценах) узня́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)