марыяне́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
1. Тэатральная лялька, якой кіруе акцёр пры дапамозе спецыяльнага прыстасавання.
2. перан. Чалавек, урад, які слепа дзейнічае па ўказцы, па волі іншых.
[Фр. marionnette.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фармірава́ць несов., в разн. знач. формирова́ть;
ф. ура́д — формирова́ть прави́тельство;
ф. чыгу́начны саста́ў — формирова́ть железнодоро́жный соста́в
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Атра́д. Рус. отря́д ’тс’. Замацавалася ў час першай сусветнай вайны (Гіст. мовы, 2, 246), з рускай (у слоўніках з канца XVIII ст.), дзе ад дзеяслова отрядити, вядомага яшчэ ў старарускай, утворанага ад кораня *ręd‑ (КЭСРЯ, 319). Параўн. урад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
грама́дскасць, ‑і, ж.
1. Перадавая, найбольш актыўная частка грамадства. [Трэці з камунараў:] Пад партыйным кіраўніцтвам Працуем на якасць, Нам урад ідзе насустрач І наша грамадскасць. Купала. // Грамадскія арганізацыі. Грамадскасць завода.
2. Усведамленне грамадскіх інтарэсаў, патрэб, цікавасць да пытанняў грамадскага жыцця. Пачуццё грамадскасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фе́рмер, ‑а, м.
Уладальнік або арандатар фермы 1 (у 2 знач.). [Чалавек] вычытаў, што ў нейкім з амерыканскіх штатаў урад абмежаваў фермераў сяўбою пшаніцы. Чорны. Яе [Крысціны] бацька — дробны фермер — памёр тады, калі ёй не было яшчэ і дзесяці гадоў. Васілевіч.
[Англ. farmer.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
формирова́ть несов.
1. (создавать, составлять) фармірава́ць;
формирова́ть прави́тельство фармірава́ць ура́д;
формирова́ть полки́ фармірава́ць палкі́;
2. (придавать форму) фармава́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
наво́чны 1, ‑ая, ‑ае.
Які надзяваецца на вочы для аховы ад чаго‑н.
наво́чны 2, ‑ая, ‑ае.
Разм. Тое, што і наглядны. Урад [цара] трапіў у няёмкае становішча: яму даводзілася ўжываць рэпрэсіі да той самай думы, якую ён сам склікаў. Гэта было навочнай агітацыяй супроць самаўладства. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фармірава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны; незак.
1. каго-што. Выпрацоўваць у каго-н. адпаведныя рысы характару, светапогляд і пад.
Ф. характар вучняў.
2. што. Ствараць, арганізоўваць (калектыў, клас, вайсковую часць і пад.).
Ф. атрад.
Ф. урад.
3. што. Састаўляць цягнік, счэпліваючы пэўным парадкам вагоны.
Ф. таварны састаў.
|| зак. сфармірава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны.
|| наз. фармірава́нне, -я, н. і фарміро́ўка, -і, ДМ -о́ўцы, ж.
|| прым. фарміро́вачны, -ая, -ае (да 2 і 3 знач.).
Ф. пункт.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
правакава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; незак., каго-што.
1. Падбухторваць на якія‑н. дзеянні шляхам правакацыі (у 1, 2 знач.). [Астапчык:] — Я аднаго зараз баюся: каб не знайшліся гарачыя галовы і не хапіліся за зброю. Во тады будзе бяда! Урад даўно правакаваў на гэта «Грамаду». Машара.
2. Спец. Рабіць правакацыю (у 3, 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зла́кі ’сямейства хлебных раслін’. Рус., укр. зла́ки ’тс’, балг. злак ’зеляніна, трава’. Ст.-слав. злакъ. Ст.-рус. злакъ (1096 г.). У бел. (і рус.) кніжным шляхам са ст.-слав. У рус. ярасл., валаг., урад зафіксавана зело́к, якое лічаць усх.-слав. адпаведнікам злак. Няясна, аднак, як зелок < zolkъ (ці як злак < zelkъ?). Параўн. зелкі. Верагодна, што злак < zol‑k‑ъ, дзе ‑k‑ — дэтэрмінант (як у знак і г. д.), а zol‑/zel‑ суадносіцца з зялёны, зелле (гл.). Фасмер, 2, 99; Шанскі, 2, З 93; Трубачоў, Проспект, 90–91; Трубачоў, ЭИРЯ, 2, 36–37.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)