улі́чванне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. улічваць 1 — улічыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
улі́чваць несов. принима́ть во внима́ние, учи́тывать; см. улічы́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
папярэ́джанне, -я, мн. -і, -яў, н.
1. гл. папярэдзіць.
2. Заўвага, якая папярэджвае пра што-н.; перасцярога.
Улічыць п. ўрача.
Строгая вымова з папярэджаннем (гэта значыць накладзена дысцыплінарнае спагнанне).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бюджэтава́ць
‘улічыць (улічваць) што-небудзь пры складанні бюджэту’
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
бюджэту́ю |
бюджэту́ем |
| 2-я ас. |
бюджэту́еш |
бюджэту́еце |
| 3-я ас. |
бюджэту́е |
бюджэту́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
бюджэтава́ў |
бюджэтава́лі |
| ж. |
бюджэтава́ла |
| н. |
бюджэтава́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
бюджэту́й |
бюджэту́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
бюджэту́ючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
бюджэтава́ць
‘улічыць (улічваць) што-небудзь пры складанні бюджэту’
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
бюджэту́ю |
бюджэту́ем |
| 2-я ас. |
бюджэту́еш |
бюджэту́еце |
| 3-я ас. |
бюджэту́е |
бюджэту́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
бюджэтава́ў |
бюджэтава́лі |
| ж. |
бюджэтава́ла |
| н. |
бюджэтава́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
бюджэту́й |
бюджэту́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
бюджэтава́ўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
недаўлічы́ць, ‑лічу, ‑лічыш, ‑лічыць; зак., што і чаго.
Улічыць, прыняць да ўвагі ў недастатковай ступені. Недаўлічыць сваіх магчымасцей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зна́чнасць, ‑і, ж.
1. Значная велічыня, вялікі намер і пад. Значнасць адлегласці. Улічыць значнасць сіл ворага.
2. Важнае значэнне; важнасць. Вялікія поспехі беларускай прозы ў 20‑я гады тлумачацца яе глыбокай жыццёвасцю і грамадскай значнасцю. Пшыркоў. [У дэкадэнтаў] цяга да вобразаў магіл, імглы, туману была ўвогуле адмаўленнем значнасці жыцця, сімвалам яго бязмэтнай марнасці. Лойка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ла́ўдаць, драг. лаўдаты ’есці’ (Клім.). Няясна. Магчыма, генетычна звязана з літ. läudaga ’гультай’, ’неахайны’ (і узнікла са словазлучэння, якое абазначала ’павольна есці’). Аднак, калі улічыць рус. уладз. лаудить ’есці або піць з асаблівым апетытам’, можна меркаваць пра запазычанне. Не выключана балтыйская крыніца літ. lamdyti ’камячыць, мяць’: перанос значэння ’мяць’ > ’есці’ характэрны для іншых моў, параўн. вепс. mähmďä ’мяць, размінаць’ і ’прагна есці’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
разлі́к, -у, м.
1. гл. разлічыць, разлічыцца.
2. Плата за работу, паслугі і пад.
3. Намер, меркаванне.
Хітры р.
4. Карыслівыя намеры, меркаванні.
Матэрыяльныя разлікі.
5. Расплата, пакаранне.
Р. будзе суровы.
6. Беражлівасць у расходаванні сродкаў.
Жыць з разлікам.
7. Група байцоў, якая абслугоўвае гармату, мінамёт, кулямёт і пад.
Мінамётны р.
◊
Брацца (прымацца) у разлік — улічвацца, брацца пад увагу.
Браць (узяць) у разлік — улічваць (улічыць), прымаць (прыняць) пад увагу.
Звесці разлікі з кім —
1) узаемна разлічыцца грашамі;
2) адпомсціць каму-н. за абразу, знявагу.
|| прым. разліко́вы, -ая, -ае (да 2 знач.).
Р. месяц.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
За́твералы ’дыяфрагма (анат.)’ (воран., Сл. паўн.-зах.). Паводле Грынавецкене і інш., з літ. дыял. žutvėralaĩ (ažutvėralaĩ ці užutvėralaĩ) ’тс’ (Сл. паўн.-зах., 2, 258; Лаўчутэ, Сл. балт., 73). Трэба, аднак, улічыць ст.-польск. zatwierać ’зачыняць’ кантамінацыя zawierać, zatworzyć, otwierać, на базе чаго магло ўтварыцца з суф. ‑л‑ слав. слова zatwierała (затвера́ла); параўн. падмятала, танцавала (Сцяцко, Афікс. наз., 48). Таму балт. паходжанне не абавязкова для тлумачэння, а паколькі агентыўнае значэнне, здаецца, больш тыповае для слав., а не для балт. утварэнняў, можа дапускаць дыял. бел. утварэнне (на базе запазычанага польск. дзеяслова) ці запазычанне з польск. дыял.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)