траску́н, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Жук сямейства лістаедаў, які ўтварае трэск, тручыся краямі брушка аб надкрыллі.

2. Моцны мароз (разм.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

заскварча́ць

‘пачаць утвараць трэск, шыпенне, патрэскваць на гарачай скаварадзе (пра сала і пад.)’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. заскварчу́ заскварчы́м
2-я ас. заскварчы́ш заскварчыце́
3-я ас. заскварчы́ць заскварча́ць
Прошлы час
м. заскварча́ў заскварча́лі
ж. заскварча́ла
н. заскварча́ла
Загадны лад
2-я ас. заскварчы́ заскварчы́це
Дзеепрыслоўе
прош. час заскварча́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

трашча́ць, -чу́, -чы́ш, -чы́ць; -чы́м, -чыце́, -ча́ць; -чы́; незак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Утвараць трэск.

Лёд трашчыць.

2. Утвараць гукі, падобныя на трэск (пра насякомых).

Т. начныя цвыркуны.

3. перан. Хутка, многа, не змаўкаючы гаварыць.

Яна можа т. гадзіну без перапынку.

4. перан. Быць напярэдадні краху, распаду; знаходзіцца пад пагрозай зрыву.

План па перавозках грузаў трашчыць.

5. Пра вельмі моцны мароз.

На двары трашчыць мароз.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

захля́стаць

‘моцна пабіць, забіць каго-небудзь (захлястаць каго-небудзь); пачаць хлястаць - утвараць трэск (захлястаць пугай)’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. захля́стаю захля́стаем
2-я ас. захля́стаеш захля́стаеце
3-я ас. захля́стае захля́стаюць
Прошлы час
м. захля́стаў захля́сталі
ж. захля́стала
н. захля́стала
Загадны лад
2-я ас. захля́стай захля́стайце
Дзеепрыслоўе
прош. час захля́стаўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

здаля́, прысл.

Разм. Здалёк, здалёку. Данёсся нейкі гул здаля І трэск сасновага галля. Дзеружынскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

треск прям., перен. трэск, род. трэ́ску м.;

◊

провали́ться с тре́ском правалі́цца з трэ́скам.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

траску́чы, -ая, -ае.

1. Які ўтварае трэск (у 1 і 2 знач.).

2. перан. Пусты, беззмястоўны, разлічаны на знешні эфект (аб размове, словах).

3. перан. Вельмі моцны (пра мароз).

|| наз. траску́часць, -і, ж. (да 1 і 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

лу́скат, ‑у, М ‑каце, м.

Разм. Трэск, лусканне. З глыбіні лесу пачуўся .. прыглушаны лускат сухіх галінак пад нагамі. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

по́зыў, ‑зыву, м.

Адчуванне якой‑н. фізіялагічнай патрэбы. Трэск мацнее. Пахне крывёю.. [Кірыла] доўга баіцца глянуць на стол. Першы позыў на рвоту. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Трэ́скацень (трэ́скоцень) ‘траскучы мароз’ (ТС, ЛМТ). Параўн. укр. трі́скутин ‘трэск, моцны мароз’. Да трэск, трыску́ць (гл.), параўн. іншыя характэрныя назвы марозу: лютун, сквярун, прагун (Вушац. сл.), рыпоцень, скемоцень, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)