натапі́ць, -таплю́, -то́піш, -то́піць; -то́плены; зак., чаго.

Растапіць або вытапіць у якой-н. колькасці.

Н. масла.

|| незак. нато́пліваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

то́пленный​II прич. то́плены; адто́плены; см. топи́ть​II.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

растапі́ць, -таплю́, -то́піш, -то́піць; -то́плены; зак., што.

Нагрэўшы, ператварыць цвёрдае ў вадкае.

Р. тлушч.

Р. воск.

|| незак. растапля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е і расто́пліваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

То́пельнік ’тапелец’ (віл., Сл. ПЗБ). Гл. топлены.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

затапі́ць, -таплю́, -то́піш, -то́піць; -то́плены; зак., што.

1. Заліць вадой паверхню чаго-н.

Рака затапіла лугі.

2. Апусціць на дно вадаёма (пра вялікія прадметы).

З. судны.

|| незак. затапля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

топлёный то́плены; адто́плены;

топлёное ма́сло то́пленае ма́сла;

топлёное молоко́ адто́пленае малако́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Сма́лец ‘шмалец’ (Шат., Сцяшк., Вешт.), ‘шмалец; нагар у люльцы’ (ТС), сма́лец, сма́ляц, сма́лець ‘тс’ (смарг., баран., беласт., Сл. ПЗБ). З польск. smalec ‘тлушч’ (Сл. ПЗБ, 4, 498). Ужо ст.-бел. (XVI ст.) смалецъ ‘топлены тлушч, шмалец’ < ст.-польск. smalec < ням. Schmalz (Булыка, Лекс. запазыч., 117). Борысь (561) удакладняе паходжанне ст.-польск. smalc < с.-в.-ням. smalz ‘топлены тлушч; шмалец, тлушч, масла’. Гл. шмалец.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

адтапі́ць, -таплю́, -то́піш, -то́піць; -то́плены; зак., што.

1. Падаграваючы, прымусіць аддзяліцца, стваро́жыцца.

А. кіслае малако.

2. Расплавіўшы, ператварыўшы ў вадкі стан, аддзяліць адно рэчыва ад другога.

А. усе прымесі з сала.

|| незак. адто́пліваць, -аю, -аеш, -ае і адтапля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ператапі́ць¹, -таплю́, -то́піш, -то́піць; -то́плены; зак., што.

1. Апрацаваць тапленнем.

П. сала.

2. Празмерна адтапіць моцным награваннем (пра кіслае малако).

|| незак. перато́пліваць, -аю, -аеш, -ае і ператапля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. перато́пліванне, -я, н. і перато́пка, -і, ДМ -пцы, ж. (разм.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Лой, лый, лаёк ’топлены авечы або ялавічны нутраны тлушч’ (ТСБМ, Нас., Сцяшк., Бяльк., Вешт., Клім., ТС, Булг., Сл. ПЗБ; КЭС, лаг.), ’авечы тлушч’ (Гарэц., Касп., Шат., Бес.), ’ялавічны тлушч’ (Яруш., Мат. Бых.), ’свечачнае сала’ (Грыг.; паўд.-усх., КЭС), ’свіное сала’ (горац., маг., КЭС). Укр. лій, рус. лой, польск. łój, чэш. lůj, славац. loj; славен. lǫj ’лейка’, серб.-харв. ло̑ј, макед. лой, лујот, балг. лой, ц.-слав. лои. Прасл. lojь ’топлены тлушч жывёл’. Утворана ад liti ’ліць’ (як bojь ад biti і да т. п.) і першапачаткова было nomen actionis (’ліццё’), пасля перайшло ў разрад nomen acti ’тое, што льецца, топіцца’ (Слаўскі, 5, 259; Фасмер, 2, 513). Сюды ж лоевы ’тлушчавы (аб свечцы)’ (Нас., ТС), лаёвы, лаевый ’тс’ (Гарэц., Др.-Падб., Грыг., Нас.), а таксама сувалк. łoi̯ić ’біць’, якое разам з чэш. slíti se ’ўхіліцца ад абавязкаў, не прыйсці куды-небудзь’, ulít se ’сачкануць’, ulejvák ’лодыр, сачок’, балг. радоп. лойам съ ’сцерагчыся, каб не ўдарылі пры гульні ў мяч’, ’пазбягаць цяжкай працы’ і інш., дазваляюць гіпатэтычна меркаваць аб тым, што ў адыменнага прасл. lojiti было апрача значэння ’намазваць тлушчам’ (гл. Слаўскі, 5, 146–147) таксама значэнне ’ісці, хутка рухацца, пазбягаць’ (Варбот, Этимология–73, 29–31; яна ж, СБЯ, 1981, 57).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)