Ашчапяну́цца (ашчыпянуцца) ’схамянуцца, апамятацца’ (Бяльк.). Ад шчапянуцца (шчыплецца, шчупянуцца) спахапіцца, прыпомніць’. Гл. шчапянуцца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
спахапі́цца, -хаплю́ся, -хо́пішся, -хо́піцца; зак.
1. Раптоўна заўважыць памылку, недагляд, успомніць пра што-н. забытае.
Спахапілася, што не ўсё дапісала ў анкеце.
2. Схамянуцца, падхапіцца.
Спахапілася тады, як сын выйшаў за дзверы.
|| незак. спахапля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца і спахо́плівацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ахамяну́цца ’спахапіцца, апрытомнець, зарыентавацца’ (Гарэц., Др.-Падб., КТС), укр. охаменутися, рус. охомянуться. Гл. схамянуцца, хамянуцца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
змо́ўніцкі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да змоўніка; такі, як у змоўніка. Змоўніцкія планы. □ Усе маўчалі, і гэтае маўчанне, асабліва нейкая змоўніцкая нерухомасць людзей, прымусіла Карніцкага схамянуцца. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ахамяну́цца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; ‑нёмся, ‑няцеся; зак.
Разм. Тое, што і схамянуцца. Пакуль.. [Гвардыян] ахамянуўся, там, дзе стаяў Галілей, асталося адно пустое месца. Зарэцкі. Ахамянуўся, што даў маху І меру трохі перабраў У дачыненні сваіх праў. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
очу́вствоваться сов., разг.
1. (прийти в себя) ачу́цца;
2. (понять свою ошибку) аду́мацца, схамяну́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
аду́мацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
1. Падумаўшы і зразумеўшы няправільнасць сваіх паводзін, намераў і пад., адмовіцца ад іх, змяніць іх. Ды адумалася Чапля, Што дарма за Жураўля, За балотнага суседа, Яна замуж не пайшла. Танк.
2. Разм. Выйсці з задуменнасці, усвядоміць што‑н. (пасля чаго‑н. нечаканага, раптоўнага); апамятацца, схамянуцца; сабрацца з думкамі. Сашка падышоў да самага таго стала, дае быццам быў прэзідыум. І ўжо сеўшы, ён адумаўся, што тут жа яго ніхто не ведае. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спахапі́цца, ‑хаплюся, ‑хопішся, ‑хопіцца; зак.
1. Раптоўна ўспомніць пра што‑н.; раптам заўважыць памылку, недагляд і пад. [Карпенка] спахапіўся, што не паставіў па планцы прыцэл. Быкаў. Мікалай Яўсеевіч толькі цяпер спахапіўся, што нікога яшчэ не віншаваў з наступаючым Новым годам. Кавалёў. — Запражыце майго каня, — загадаў Мікалай Мікалаевіч, але спахапіўся і мякка паправіўся, — калі ласка. Грахоўскі.
2. Падхапіцца, схамянуцца. Алаіза так захапілася сваёй работай, што не звярнула ўвагі па грукат лесвіцы і спахапілася толькі тады, калі пастукалі ў дзверы. Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
воспря́нуть сов.
1. (встать) уст. уста́ць; (восстать) паўста́ць; (вскочить) уско́чыць, усхапі́цца; (встрепенуться) ажыві́цца, усхамяну́цца, схамяну́цца; (от сна) прачну́цца;
2. (душевно) ажы́ць, акрыя́ць, ачуня́ць;
◊
воспря́нуть ду́хом акрыя́ць; ажы́ць ду́хам (душо́й).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ачну́цца, ачнуся, ачнешся, ачнецца; ачнёмся, ачняцеся; зак.
1. Прачнуцца, абудзіцца. Як ачнуўся, была ўжо раніца. Краўчанка. / у перан. ужыв. Вось толькі няхай падгуляе, няхай ачнецца ў .. [дзеда Мікіты] яго маладая бунтоўная кроў, — не выцерпіць, прасуне рукі ў камяні-жарнавікі і пойдзе з гэтымі камянямі, як з лёгкімі кацёлкамі, упрысядкі па хаце. Колас.
2. Апрытомнець, апамятацца. Калі.. [Палазок] ачнуўся, пякучы боль быццам аціх, але ўсё цела дрыжала, а ў галаве моцна шумела. Колас. // Выйсці са стану глыбокай задуменнасці, забыцця; схамянуцца. Казімір ачнуўся ад успамінаў, якія прамільгнулі перад ім кароткімі малюнкамі,.. і рвануў краёчак канверта. Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)