Кня́жыч ’Месяц, нябеснае свяціла’ (Нар. сл.). Да князь1 (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

экватарыя́л, ‑а, м.

Астранамічны інструмент, пры дапамозе якога вызначаецца знаходжанне любога свяціла на нябеснай сферы адносна нябеснага экватара.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

павуці́нне, ‑я, н., зб.

Павуціна. Пад дахам было шмат павуціння. Бядуля. У небе свяціла сонца і плыло срабрыстае павуцінне. Краўчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кульміна́цыя, ‑і, ж.

1. Праходжанне свяціла праз нябесны мерыдыян.

2. Момант, перыяд найвышэйшага ўздыму, напружання ў развіцці чаго‑н. Кульмінацыя ў развіцці сюжэта.

[Ад лац. culmen, culminis — вяршыня.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

памакрэ́лы, ‑ая, ‑ае.

Разм. Які стаў макраватым, мокрым. Надзя спалохана адплюшчыла памакрэлыя вочы, ускочыўшы з ложка, уключыла святло. Шахавец. Ярка свяціла сонца, іскрыўся памакрэлы снег. Хадкевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ашэ́рхлы, ‑ая, ‑ае.

Падсохлы, падмёрзлы; падшэрхлы. Сонца не па-летняму ўжо, але яшчэ зырка свяціла, слізгаючы косымі промнямі па пажоўклай траве, па ашэрхлай ужо восеньскай зямлі. Кавалёў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сівагало́вы, ‑ая, ‑ае.

З сівой галавой. [Яраш] бадай пакутаваў, калі бачыў, што маладыя ўрачы баяцца яго і праяўляюць залішнюю пачцівасці, быццам ён сапраўды сівагаловы прафесар, сусветнае свяціла. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прамяні́ць, ‑маніць; незак.

Вылучаць прамені, выпраменьваць; разыходзіцца ў форме праменяў, блішчаць. Свяціла марознае сонца, якое, здавалася, прамяніла не цяпло, а холад. Шамякін. / у перан. ужыв. Уся постаць Свеціцца... Ласку праменіць... Сіпакоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

парала́кс, ‑а, м.

Спец.

1. Уяўнае змяненне становішча прадмета як вынік перамяшчэння вока назіральніка.

2. У астраноміі — вугал, які вымярае ўяўнае зрушэнне свяціла пры перамяшчэнні назіральніка з аднаго пункта прасторы ў другі. Гадавыя паралаксы планет.

[Грэч. parállaxis — адхіленне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

усхо́д¹, -у, М -дзе, м.

1. Паяўленне, час, а таксама месца паяўлення свяціла над гарызонтам.

Устаць да ўсходу сонца.

2. Адзін з чатырох напрамкаў свету, процілеглы захаду, і напрамак прасторы, процілеглы захаду; частка гарызонту, дзе ўсходзіць Сонца.

3. (з вялікай літары). Краіны, размешчаныя ў гэтым напрамку і супрацьпастаўленыя Заходняй Еўропе і Амерыцы.

Падарожжа на У.

Блізкі У.

Далёкі У.

Паўднёвы ўсход — напрамак паміж поўднем і ўсходам.

Паўночны ўсход — напрамак паміж поўначчу і ўсходам.

|| прым. усхо́дні, -яя, -яе.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)