Саракапу́т ’птушка саракуш’ (ТСБМ), саракапы́т ’тс’ (Мат. Гом.). Рус. сорокопу́д, сорокопу́т, чэш. strakopoud, слвц. strakopód. Прасл. *sorkopądъ. Паводле Фасмера, 3, 727 і наст., Махэка₂, 581 ад сарока і пудить ’гнаць’. Параўн. укр. сорокогі́н ’тс’ ад сарока і гнати. Гл. яшчэ Праабражэнскі, 2, 358; Булахоўскі, ИАН ОЛЯ, 7, 114; трубачоў, Серболуж. Сб., 169–170.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сараку́ш ’драпежная птушка з атрада вераб’іных з вялікай загнутай дзюбай і моцнымі кіпцюрамі’ (ТСБМ). Укр. дыял. сороку́ш, польск. srokosz, в.-луж., н.-луж. srokoš, славац. strakoš ’тс’. Ад сарока (гл.), якую гэтай птушка нагадвае апярэннем (Брукнер, 511; Струтынскі, Nazwy, 98). Шустар-Шэўц, 2, 1351 разглядае слова як гіпакарыстычнае ўтварэнне ад *sorka ’сарока’ з суф. ‑uš.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кланы́ ’паклоны’: «Прыехаў ён (верабей) на надворак, скрыпнуў чабанамі, а сарока-белабока з нізкімі кланамі» (Фед., VI, 7а). Гл. кланяцца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ску́лле, ‑я, н., зб.
Разм. Нарывы, балячкі. Вуха скуллем залажыла. / Ужываецца як праклён. [Лявоніха:] — Прыйшла ты, сарока, выведаць, што ў хаце маёй робіцца — скулле даведаешся, не дачакаешся! Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
*Сарокі, соро́кі (жытк., Нар. сл.) ’злучаныя парамі накрыж кароткія жэрдкі, якімі прыціскаюць салому ці кастрыцу на вільчыку’. Да сарока 1 (гл.), у выніку падабенства да сарочага хваста.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пастраката́ць, ‑качу, ‑кочаш, ‑коча; зак.
Стракатаць некаторы час. Сарока, махаючы хвастом, праляцела над маёй галавой, села на снег, пастракатала і, пакінуўшы на снягу крыжыкі слядоў і адбітак хваста, паляцела. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
длу́бацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Абл. Калупацца, дастаючы што‑н. адкуль‑н. — Потым, бачу, сарока на кучу прыляцела. Села на самы верх, пакруцілася, паківала хвастом і пачала длубацца ў гнаі. Ляўданскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узы́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак., што.
Разм. Даць, зрабіць што‑н. як сябру; удружыць. Іван Сарока .. сядзеў каля падаконніка і шавецкім нажом — нож узычыў яму шавец Лазар Мардуховіч, — .. рэзаў скарынкі хлеба на дробненькія кавалачкі, каб пакарміць галубоў. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адштукава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; зак., што.
Разм.
1. Прыдаць закончаны выгляд, хораша адстроіць, вырабіць. Адштукаваць домік. □ Вылепіўшы і адштукаваўшы фігуры і пешкі, Іван Сарока афарбоўваў іх у адпаведныя колеры, і тады ўжо выраб атрымліваў пуцёўку ў жыццё. Колас.
2. Аздобіць, упрыгожыць, размаляваць. Адштукаваць кватэру. Адштукаваць цацку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́ткнуць, ‑ткну, ‑ткнеш, ‑ткне; зак., што.
Разм. Выставіць, паказаць вонкі; высунуць. Маладыя хлапчукі прылеглі пад мяшок і, як зайцы, баяліся выткнуць вушы. Чарот. Сарока села на раму, выткнула галаву на двор і доўга пазірала з пятага паверха, як унізе гуляюць дзеці. Пальчэўскі.
•••
Выткнуць нос — тое, што і высунуць нос (гл. высунуць).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)