дэсе́рт, ‑у, М ‑рце, м.

Салодкія стравы, садавіна, цукеркі і інш., якія падаюцца у канцы абеду.

[Фр. dessert.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сыры́зна, -ы, ж., зб. (разм.).

1. Недаспелая садавіна, сырая агародніна.

Наеўся сырызны.

2. Што-н. сырое, вільготнае.

Не дровы, а с.

3. перан. Пра што-н. не апрацаванае як след.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Канфіту́ры ’варэнне’ (Сцяшк.), запазычанне з польск. konfitury ’садавіна, засмажаная ў цукры або мёдзе’ < франц. confiture ’закансерваваная садавіна ў цукры’ (Слаўскі, 2, 415).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Сыр’ё ’ўсё наогул сырое’, ’не высахлае’ (Нас.), ’уся садавіна і тая гародніна, якую ядуць сырой’ (Варл.), ’сырыя дровы; садавіна, гародніна’ (Юрч. Вытв.). Зборны назоўнік ад сыры, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

фрукт

1. (плод) садавіна́, -ны́ ж., мн. нет; фрукт, род. фру́кта м.;

све́жие фрукты све́жая садавіна́ (све́жыя фру́кты); см. фру́кты;

2. прост., презр. (о человеке) фрукт, род. фру́кта м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

нацюрмо́рт, ‑а, М ‑рце, м.

У выяўленчым мастацтве — малюнак або карціна, на якіх паказаны неадушаўлёныя прадметы ў пэўных суадносінах (кветкі, садавіна, дзічына і пад.). Сцены майстэрні былі скрозь увешаны карцінамі — пейзажамі, нацюрмортамі. Машара.

[Фр. nature morte — мёртвая прырода.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

фру́кты мн. садавіна́, -ны́ ж., мн. нет, фру́кты, -таў, ед. фрукт, род. фру́кта м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Сыры́зна ’садавіна, агародніна; зелень, што ўжываецца ў ежу’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ; ашм., Станк.; Гарэц., Др.-Падб.), ’няспелыя плады’ (Мядзв., Гарэц., Жд. 2, Мал., Сл. рэг. лекс.), сыраві́зна ’ўсялякая зелень, што ўжываецца ў ежу’, ’вільготнасць’, ’недагатаванае’ (Нас.), ’садавіна, агародніна’, ’суровае палатно’ (Сл. ПЗБ), сыры́зніна ’нябеленае палатно’ (Мат. Гом.). Суфіксальныя дэрываты ад сыры, сыравы (гл.), суф. ‑ызн‑а характэрны для называння прадметаў па пэўнай прыкмеце (Сцяцко, Афікс. наз., 103, 138). Малаверагодны ўплыў польск. surowizna ’садавіна, гародніна’, як мяркуюць аўтары Сл. ПЗБ адносна сыравізна ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Сыры́нішча (сыры́нішчо) ’садавіна (у супрацьлегласць варыву)’ (Сцяц. Сл.). Экспрэсіўнае ўтварэнне ад сыры (гл.), магчыма, ад прамежкавай формы сырына ’нешта сырое, негаданае’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Апа́д ’яблыкі і іншая садавіна, якая сама апала’, апа́дкі, апа́дак ’тс’, ’дождж, снег і інш.’ Рус. дыял. опад, опадок (аб садавіне); укр. опади, польск. opad (аб метэаралагічнай з’яве). Дзеяслоў *opadati агульнаславянскі, ужываецца ён і ў адносінах да садавіны, але толькі ў беларускай мове замацаваўся аддзеяслоўны назоўнік са значэннем ’апаўшая садавіна’ з суфіксам ‑ак (< *‑ъкъ) ці ўтвораны бязафіксным спосабам (які выкарыстоўваецца ў польскай і ўкраінскай мовах для абазначэння метэаз’явы).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)