кастру́ля, -і, мн. -і, -ру́ль, ж.
Пасудзіна, звычайна цыліндрычнай формы, з ручкамі і крышкай для прыгатавання ежы метадам варкі.
|| памянш.-ласк. кастру́лька, -і, ДМ -льцы, мн. -і, -лек, ж.
|| прым. кастру́льны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бразды́ бразды́ правле́ния высок. руль кірава́ння, стырно́ ўла́ды.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
стырно́ ср., уст. руль м., корми́ло;
◊ с. ўла́ды — выс. бразды́ правле́ния
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зрулява́ць, ‑люю, ‑люеш, ‑люе; зак.
Павярнуўшы руль, накіраваць (судна, самалёт, аўтамабіль) у патрэбным напрамку. Галаўня зруляваў на абочыну шашы. Гроднеў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рулявы́, -а́я, -о́е.
1. гл. руль.
2. у знач. наз. рулявы́, -о́га, мн. -ы́я, -ы́х, м. На судне: чалавек, які кіруе рулём, а таксама спецыяліст, які рэгулюе кіраванне рулём.
Гэты чалавек — наш р. (перан.: вядзе нас наперад).
|| ж. рулява́я, -о́й, мн. -ы́я, -ы́х.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падпампава́ць, ‑пую, ‑пуеш, ‑пуе; зак., што і чаго.
Напампаваць дадаткова, яшчэ крыху. Барыс не толькі ўставіў спіцы, але І падцягнуў ланцуг, замацаваў руль, падпампаваў камеры. Жычка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паі́ць, паю́, по́іш, по́іць; паі́; по́ены; незак., каго (што).
1. Даваць піць.
П. дзяцей.
П. і карміць сям’ю (мець на ўтрыманні, даваць пражытак).
2. Даваць піць спіртныя напіткі, частаваць чым-н. алкагольным.
Не ўздумайце яго п.: яму трэба сёння садзіцца за руль.
|| зак. напаі́ць, -паю́, -по́іш, -по́іць; -по́ены.
|| наз. пае́нне, -я, н. (да 1 знач.).
П. жывёлы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Апа́чына ’прыстасаванне для кіравання плытом’ (Сцяшк.), пачы́н(а) ’вясло’ (Бяльк.). Ст.-бел., ст.-укр. опачина ’вясло’ (Сінаніма). Укр. опачина ’тс’, (о)пачина ’вязка галля, ламачча, лазы’. Ст.-польск. paczyna ’рулявое вясло’, чэш., славац. opačina ’вясло’, ст.-чэш. дыял. opačina ’руль’, ’доўгі брус у задняй частцы воза’, ’процівага’, паморск. pácəna ’руль’, макед. опачина ’зваротны бок’, серб.-харв. опа̀чина ’грубасць, жорсткасць, паскудства’, балг. опачина ’ўпартасць’, славен. opačina ’памылка’, балг. опашка хвост’, рус. дыял. опачина ’хара’. Паводле Міклашыча, Махэка, Брукнера, польскія, чэшскія, славацікія словы ўтвораны ад opak ’наадварот’, а першаснае значэнне іх ’руль’ (Брукнер, 380); лепш суаднесці гэтыя формы з дзеясловам тыпу ўкр. пачити ’паварачваць’. Значэнне ’вясло’ можа быць выведзена з ’руль, рулявое вясло’. Аднак на магчымасць сувязі з ст.-рус. опашь, балг. опашка ’хвост’ указвае фанетыка рус. сіб. опашня ’вялікае бакавое вясло на барках’; з чэшскім значэннем ’брус у возе’ параўн. рус. дыял. опашина ’бервяно паміж стойкамі ў штольні’. Укр. (о)пачина ’звязка’, згодна з Бялецкім-Насенкам, ад фашина, якое з ням. Faschine. Гл. фашына.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Стырно́ ‘руль’ (ТСБМ, Ласт., Стан.), стыр ‘штыр, рулявое вясло’, ‘жэрдка, калок’ (ваўк., лудз., Сл. ПЗБ), стырнавы́, сты́рнік ‘галоўны плытнік, які кіруе плытом’ (ТСБМ), сты́рнік, стэ́рнік ‘тс’ (Сл. ПЗБ), стырнава́ць ‘кіраваць стырном’ (там жа), стыраваць ‘тс’ (Ласт.). Укр. стерно́, рус. паўд. стерно́, ст.-рус. стрънъ (XV ст.). Праз польск. ster ‘руль’ узыходзіць да с.-ням. stiure ‘тс’; гл. Фасмер, 3, 759; Праабражэнскі, 2, 385; Міклашыч, 322; ЕСУМ, 5, 413.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
корми́ло ср. стырно́, -на́ ср., руль, род. руля́ м.;
◊
у корми́ла вла́сти каля́ стырна́ ўла́ды.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)