самастрэ́л², -а і -у, м.
1. -у. Наўмыснае раненне самога сябе з мэтай ухіліцца ад ваеннай службы.
2. -а, мн. -ы, -аў. Салдат, які знарок раніў сябе (разм.).
Шпіталізаваць самастрэла.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
плеўры́т, ‑у, М ‑рыце, м.
Запаленне плеўры. Раненне ў грудную клетку.. дало цяжкі плеўрыт. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
навылётны, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які праходзіць наскрозь ад аднаго канца да другога праз унутраную частку чаго‑н. [Вера:] У таварыша маёра навылётнае кулявое раненне. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ку́ля, -і, мн. -і, куль, ж.
Невялікі свінцовы або стальны прадаўгаваты снарад для стральбы з ручной агнястрэльнай зброі і кулямётаў.
Трасіруючая к.
Бранябойная к.
◊
Адліваць кулі (разм.) — ілгаць, хлусіць.
Вылецець куляй (разм.) — імкліва выбегчы адкуль-н.
|| прым. кулявы́, -а́я, -о́е.
Кулявое раненне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кулявы́ 1, ‑ая, ‑ое.
Які мае адносіны да кулі. Кулявая стральба. // Утвораны куляй. Кулявое раненне.
кулявы́ 2, ‑ая, ‑ое.
Які мае адносіны да куля 1. Кулявая салома.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ра́нены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад раніць.
2. у знач. прым. Які мае рану 1 (у 1 знач.), які атрымаў раненне. Ранены салдат. □ Праз два тыдні [Лук’янскі] павінен быў зноў узяць на раненае плячо вінтоўку. Чорны.
3. у знач. наз. ра́нены, ‑ага, м.; ра́неная, ‑ай, ж. Чалавек, які атрымаў раненне. Старэнькі хірург доўга мыў рукі і паверх акуляраў назіраў, як санітары ўкладвалі раненага на стол. Васілеўская. Урач яшчэ аперыраваў раненую. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пара́нены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад параніць.
2. у знач. прым. Які атрымаў раненне, мае рану. Праходзілі групамі і па адным параненыя чырвонаармейцы. Чорны. Кожны дзень праз вёску везлі фурманкамі пакалечаных, параненых людзей. Галавач. // Пашкоджаны пры раненні (пра якую‑н. частку цела). Міколку, аднак, было не да смеху,.. вельмі садніла параненая шчака. Лынькоў. Параненая рука пачала пухнуць, рана загнаілася. Ставер.
3. у знач. наз. пара́нены, ‑ага, м.; пара́неная, ‑ай, ж. Чалавек, які атрымаў раненне. Тадора Міронаўна працавала на кухні, даглядала параненых. Брыль. [Санітарка] спяшаецца, каб у час дапамагчы параненаму. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цяжкара́нены, ‑ая, ‑ае.
Які атрымаў сур’ёзную, цяжкую рану, раненне. Цяжкараненыя салдаты. / у знач. наз. цяжкара́нены, ‑ага, м. Загулі зноў маторы, І павёз самалёт Цяжкараненых, хворых І маленькіх сірот. Смагаровіч. Дзед Васіль і Лёнька прывезлі чатырох цяжкараненых, якіх вылавілі ў вадзе. Няхай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ра́ніць 1 ’параніць’ (ТСБМ, Стан., Сл. ПЗБ), ра́ніцца ’атрымаць раненне’ (ТС), ст.-бел. ранити ’раніць’. Гл. рана 1.
Ра́ніць 2 ’сцвярджаць, што яшчэ рана’ (Нас.), ра́ніцца ’прыходзіць, рабіць раней вызначанага часу’ (Нас., Касп.; ашм., Стан.), сюды ж, магчыма, рані́ць ’не ў тэрмін нарадзіць’ (Сл. ПЗБ), рані́цца ’рана што-небудзь рабіць’ (там жа). Гл. рана 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кулявы́ I пулево́й;
~во́е ране́нне — пулево́е ране́ние;
~ва́я стральба́ — пулева́я стрельба́
кулявы́ II кулево́й;
~ва́я сало́ма — кулева́я соло́ма; см. куль I
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)