маз 1, ‑у, м.
У більярднай і азартных картачных гульнях — прыбаўка да стаўкі іграка іншым іграком, што дае апошняму права на долю ў выйгрышы.
[Фр. masse.]
маз 2, ‑а, м.
Більярдны кій з асобым прыстасаваннем на канцы ў выглядзе бруска, што надае яму ўстойлівасць і аблягчае гульню.
[іт. mazza — палка.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыда́так, -тка і -тку, мн. -ткі, -ткаў, м.
1. -тку. Тое, што дададзена, прыбаўка, якая з’яўляецца дадаткам да чаго-н. асноўнага.
Памяняць без прыдатку.
2. -тка. Дадатковы адростак, дадатковае ўтварэнне ў арганізме (спец.).
Мазгавы п.
3. -тка. У граматыцы: азначэнне, выражанае назоўнікам (напр.: вочы-зоркі, жанчына-кантралёр).
|| прым. прыда́ткавы, -ая, -ае (да 2 знач.).
П. страўнік у птушак.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
приба́вка ж.
1. (действие) дадава́нне, -ння ср., прыбаўле́нне, -ння ср., прыба́ўка, -кі ж.; дабаўле́нне, -ння ср., даба́ўка, -кі ж.; павелічэ́нне, -ння ср.; неоконч. павялі́чванне, -ння ср.; см. приба́вить 1, 2;
2. (то, что прибавлено) прыба́ўка, -кі ж.; дада́так, -тку м.;
получи́ть приба́вку атрыма́ць прыба́ўку;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прыпёк 1, ‑у, м.
Прыбаўка ў вазе хлеба пасля выпечкі ў параўнанні з вагой затрачанай мукі.
•••
Збоку прыпёку гл. збоку.
прыпёк 2, ‑у, м.
Моцная спёка, гарачыня ад сонца. І бярозавы пянёк Паміж дрэў высокіх У зацішку ў прыпёк Плакаў светлым сокам. Бялевіч. // (звычайна ў спалучэнні з прыназ. «на»). Месца, дзе асабліва моцна прыпякае сонца. Прыжмурыўшы вочы, сабака ляжаў на прыпёку пад сцяною хлеўчука і ляніва памахваў хвастом. Рылько. Густымі чорнымі плоймамі кружыліся і гулі на прыпёку мухі. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
надда́ча ж.
1. (действие) наддава́нне, -ння ср., паддава́нне, -ння ср.; прыбаўле́нне, -ння ср., дадава́нне, -ння ср.;
2. (то, что наддано) прыба́ўка, -кі ж., дада́так, -тку м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Прыпё́к 1 ’прыбаўка вагі хлеба пасля выпечкі ў параўнанні з вагой затрачанай на яго мукі’ (ТСБМ, Стан.). Рус. припёк ’тс’. Нулявы дэрыват ад дзеяслова прыпякаць < пячы (гл.), дзе пры‑ мае значэнне прыбаўлення, параўн. з адваротным значэннем рус. припека́ть ’патраціць усю муку на выпечку’, гл. Чарныш, Слов. лексика, 49.
Прыпё́к 2 ’моцная спёка, гарачыня ад сонца’ (ТСБМ). Рус. припёк ’тс’, польск. przypiek, серб.-харв. при̏пека ’тс’, балг. при́пек ’месца, дзе моцна пячэ сонца’, макед. припек ’тс’, припека ’сонцапёк, гарачыня’. Гл. папярэдняе слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прибавле́ние ср.
1. (действие) дадава́нне, -ння ср., прыбаўле́нне, -ння ср., прыба́ўка, -кі ж.; павелічэ́нне, -ння ср.; дабаўле́нне, -ння ср., даба́ўка, -кі ж.; павялі́чванне, -ння ср.; прыбыва́нне, -ння ср.; перабо́льшанне, -ння ср.; перабо́льшванне, -ння ср.; перавелічэ́нне, -ння ср.; см. приба́вить, приба́виться;
2. (то, что прибавлено) дада́так, -тку м.; (прибавка) прыба́ўка, -кі ж.;
рассказа́л об э́том с ра́зными прибавле́ниями расказа́ў аб гэ́тым з ро́знымі дада́ткамі;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Прыло́ж (прыло́ш) ’абложная зямля’ (іван., ДАБМ). Фанематычны карэлят з рэгулярным чаргаваннем зычнага асновы (магчыма, пад уплывам абло́жны) да незафіксаванага *прыло́г, якое працягвае прасл. *prilogъ < *priložiti < *ložiti, гл. таксама лажы́ць. Рус. дыял. прило́га ’прырэзаны зямельны ўчастак’, стараж.-рус. прило́гъ ’дадатак’ (Сразн., XI ст.), польск. przylóg, przyłóg, przełóg ’цаліна’, славен. prilog, priloga, серб.-харв. прилог, балг. прилог ’дадатак, дабаўка’, ст.-слав. прилогъ ’прыбаўка, прыбаўленне, дадатак’. Гл. таксама Скок, 2, 282; БЕР, 5, 719. Звяртае на сябе ўвагу семантычнае супадзенне з рум. pêrlóg ’аблог’, запазычанае ў сваю чаргу з балг. прелог ’тс’ (БЕР, 6, 94).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
добавле́ние ср.
1. (действие) дабаўле́нне, -ння ср.; прыбаўле́нне, -ння ср.; дадава́нне, -ння ср.; см. добавля́ть;
2. (то, что добавляется) даба́ўка, -кі ж.; прыба́ўка, -кі ж.; дада́так, -тку м.;
примеча́ния и добавле́ния заўва́гі і дада́ткі;
в добавле́ние к ска́занному у дада́так да ска́занага;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пустацве́т, ‑у, М ‑цвеце, м.
1. Кветка, якая не дае плода. Пчала — гэта не толькі фабрыка мёду, а і добрая прыбаўка ўраджаю: там, дзе яна садзіцца на кветку, не бывае пустацвету. Якімовіч. / у знач. зб. «— Будзе садавіны ў гэтым годзе, — з задавальненнем думаў дзед Ігнат, — пустацвету амаль .. няма...» Васілевіч. [Яблыні] зацвіталі часта, здаралася, што і ўвосень давалі цвет, а яблыкаў усё не было. І толькі нядаўна, у самыя апошнія гады, кончыўся пустацвет... Чыгрынаў.
2. перан. Чалавек, дзейнасць якога не прыносіць карысці людзям, грамадству. — Ты чуў калі, што значыць слова жыта? Не? Жыццё, сын! — А нахлебнік — пустацвет заўсёды. Карпаў. // Пра тое, што не прыносіць ніякай карысці, не мае значэння. Словы падбіраліся хутка, імкліва, і сярод іх на дзіва мала траплялася пустацветаў або сказаных не да месца. Кулакоўскі. У навелістыцы апошняга часу на кожны ўдалы твор прыпадае, мабыць, не меней за пяць пустацветаў. «ЛіМ».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)