падзіркава́ць
‘прадзіравіць, прадраць што-небудзь’
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
падзірку́ю |
падзірку́ем |
| 2-я ас. |
падзірку́еш |
падзірку́еце |
| 3-я ас. |
падзірку́е |
падзірку́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
падзіркава́ў |
падзіркава́лі |
| ж. |
падзіркава́ла |
| н. |
падзіркава́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
падзірку́й |
падзірку́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
падзіркава́ўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Прастрэ́ліна ’незабудаванае месца на вуліцы’ (слонім., Сцяшк. Сл.). Да прастрэ́ліць ’прабіць, прадзіравіць’ < страляць, страла (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прадра́ць, -дзяру́, -дзярэ́ш, -дзярэ́; -дзяро́м, -дзераце́, -дзяру́ць; -дра́ў, -дра́ла; -дзяры́; -дра́ны; зак., што.
1. Прадзіравіць, знасіць да дзірак.
П. рукавы на локцях.
2. Прарваць чым-н. вострым.
П. страху.
◊
Вочы прадраць (разм., груб.) — прачнуцца.
|| незак. прадзіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прашмарава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак.
Працерці, прадзіравіць. Аціраючыся тут, .. [Мартыневіч] прашмараваў і анучу і цяпер голай пятой стаяў на халодным таку. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прашарава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак., што.
1. Прадзіравіць шараваннем. Прашараваць рукаў.
2. і без дап. Шараваць некаторы час. Прашараваць падлогу ўвесь вечар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прае́сці, ‑ем, ‑ясі, ‑есць; ‑ядзім, ‑ясце, ‑ядуць; пр. праеў, ‑ела; заг. праеш; зак., што.
1. Грызучы або едучы, прадзіравіць. Моль прагла сукно. // Прадзіравіць у выніку хімічнага працэсу. Іржа прагла вядро.
2. Патраціць на ежу. Не хапайся з казамі на торг: козы прадасі і грошы праясі. Прыказка.
3. і без дап. Разм. Правесці некаторы час за ядой.
•••
Зубы праесці на чым — тое, што і зубы з’есці на чым (гл. з’есці).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прадра́ць, ‑дзяру, ‑дзярэш, ‑дзярэ; ‑дзяром, ‑дзераце; пр. прадраў, ‑драла; заг. прадзяры; зак., што.
1. Прадзіравіць, знасіць да дзірак.
2. Прарваць чым‑н. вострым. Тады.. [Зайкоўскі] прадраў страху і праз дзірку шуснуў на зямлю, а там яго толькі і бачылі. Колас.
•••
Вочы прадраць — прачнуцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прапалі́ць, -алю́, -а́ліш, -а́ліць; -а́лены; зак.
1. Прадзіравіць агнём, чым-н. едкім.
П. дзірку ў шынялі. П. кіслатой.
2. і ў чым. Добра напаліць, выпаліць для абагравання.
П. печ або ў печы.
3. Правесці які-н. час, займаючыся паленнем чаго-н. ці ў чым-н. або даць гарэць чаму-н. на працягу якога-н. часу.
П. святло дараніцы.
|| незак. прапа́льваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
праце́рці, пратру́, пратрэ́ш, пратрэ́; пратро́м, пратраце́, пратру́ць; працёр, -це́рла; пратры́; працёрты; зак., што.
1. Прадзіравіць трэннем.
П. паперу гумкай.
2. Расціраючы, прапусціць праз што-н.
П. ягады праз сіта.
3. Выціраючы, ачысціць.
П. шкельцы акуляраў.
4. Пракласці, утварыць частай яздой, хадой (разм.).
П. дарогу саньмі.
◊
Працерці вочы (разм.) — прачнуцца, адысці ад сну.
|| незак. праціра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. праці́рка, -і, ДМ -рцы, ж. і праціра́нне, -я, н.
|| прым. праці́рачны, -ая, -ае (да 2 і 3 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прабі́ць, ‑б’ю, ‑б’еш, ‑б’е; ‑б’ём, ‑б’яце; пр. прабіў, ‑біла; заг. прабі; зак.
1. што. Ударамі праламаць што‑н.; прадзіравіць. На ямах дол. Страха бы здзьмута, Сцяну ў хляве прабіў снарад. Колас. // Ударамі або іншым спосабам зрабіць (дзірку, прабоіну). У бляшанцы з-пад кансерваў прабіў збоку тры дзіркі. Грамовіч. // Прайсці праз што‑н. з сілай, парушаючы цэласнасць чаго‑н. Вады паясок Пад сонцам іскрыцца, Прабіла пясок Ля ўзгорка крыніца. Нядзведскі. // Пранікнуць, прасачыцца праз што‑н. Сонца не магло прабіць шчыльную заслону. Савіцкі. // Спец. Прайсці, распрацаваць участак пароды.
2. што. Разм. Пракласці (дарогу, сцежку і пад.). Вазьму пілу, вазьму сякеру І ў пушчы шлях сабе праб’ю. Гурло.
3. што. Ударам накіраваць што‑н. куды‑н. Прабіць мяч.
4. Утварыць гук, адбіць удары. Райкомаўскі гадзіннік на сцяне паволі, не спяшаючыся, прабіў адзінаццаць. Пестрак. / у безас. ужыв. На каланчы прабіла шэсць гадзін, а Зачэпы ўсё не было. Асіпенка.
•••
Гарматай не праб’еш — а) пра ўпартага чалавека, якога нельга пераканаць; б) пра вялікую колькасць, збор народу.
Ілбом сцяны не праб’еш — пра марныя намаганні дасягнуць чаго‑н.
Прабіць сабе дарогу — дасягнуць поспеху.
Час прабіў гл. час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)