сві́снуць
1.
2. (политься) хлестну́ть;
◊ калі́ рак ~не — когда́ рак сви́стнет;
~ні! — ду́дки!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сві́снуць
1.
2. (политься) хлестну́ть;
◊ калі́ рак ~не — когда́ рак сви́стнет;
~ні! — ду́дки!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
узня́цца
1. (взойти, занять более высокое место) подня́ться;
2. (стать выше
3. возвы́ситься, вознести́сь;
4. (встать) подня́ться;
5. (начаться) подня́ться; (о споре — ещё) возни́кнуть;
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
носи́ться
1. насі́цца; (бегать) бе́гаць, го́йсаць; (летать) лята́ць, лётаць; (гоняться) ганя́цца; (кружиться) кружы́цца; (ходить) хадзі́ць;
де́ти но́сятся
в во́здухе но́сятся снежи́нки у паве́тры лята́юць (лётаюць, кру́жацца) сняжы́нкі;
це́лый день носи́лся
2.
◊
но́сится как ку́рица с яйцо́м
носи́ться с мы́слью насі́цца з ду́мкай;
но́сятся слу́хи хо́дзяць чу́ткі (пагало́скі, по́галаскі).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
во́ля
◊ во́льнаму в. — во́льному во́ля;
в. ва́ша — во́ля ва́ша;
дава́ць во́лю — (каму) дава́ть во́лю (кому); потака́ть (кому);
даць во́лю рука́м — дать во́лю рука́м;
жале́зная в. — желе́зная во́ля;
лю́дзі до́брай во́лі — лю́ди до́брой во́ли;
на во́лю лёсу — на во́лю ро́ка; на произво́л судьбы́;
даць во́лю сляза́м — дать во́лю слеза́м;
даць во́лю сваі́м пачу́ццям — дать во́лю свои́м чу́вствам;
твая́ (яго́ і г.д.) до́брая в. — твоя́ (его́ и т.д.) до́брая во́ля;
па до́брай во́лі —
апо́шняя в. — после́дняя во́ля;
бо́жая в. (ла́ска) — а) во́ля бо́жья; б) ми́лость бо́жья;
браць во́лю — (
во́льнаму в., шалёнаму по́ле —
языко́м мялі́, а рука́м во́лі не дава́й —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
душа́
глубоко́ запа́сть в душу глыбо́ка запа́сці ў душу́;
ще́драя душа́ шчо́драя душа́;
рабо́тать с душо́й працава́ць з душо́й;
на́ душу населе́ния на душу́ насе́льніцтва;
◊
от всей души́ ад усёй (ад шчы́рай) душы́;
отвести́ ду́шу адве́сці душу́;
вы́мотать всю ду́шу вы́матаць усе́ духі́;
душа́ не на ме́сте душа́ не на ме́сцы;
мёртвая душа́ мёртвая душа́;
стоя́ть
ему́ не
души не ча́ять (в ком) душы́ не чуць (у кім);
ско́лько душе́ уго́дно ко́лькі хо́чаш, ко́лькі душа́ хо́ча (жада́е);
душа́ нараспа́шку душа́ наро́схрыст, шчы́рая душа́;
за ми́лую ду́шу з ахво́тай;
все́ми си́лами души́ усі́мі сі́ламі душы́;
жить душа́ в ду́шу жыць душа́ ў душу́;
душа́-челове́к душа́-чалаве́к;
прода́жная душа́ прада́жная душа́;
отда́ть бо́гу ду́шу адда́ць бо́гу душу́, душо́й загаве́ць;
криви́ть душой крыві́ць душо́ю;
всей душо́й усёй душо́й;
душа́ не принима́ет душа́ не прыма́е;
с души́ воро́тит з душы́ ве́рне;
душо́й и те́лом душо́й і це́лам;
загляну́ть в ду́шу у душу́ загляну́ць;
влезть в ду́шу у душу́ зале́зці;
до глубины́ души да глыбіні́ душы́;
душа́ ушла́ в пя́тки душа́ ў пя́ты пайшла́; аж душа́ зайшла́ся;
не име́ть ни копе́йки за душо́й не мець капе́йкі за душо́й;
ничего́ за душо́й нет нічо́га за душо́й няма́;
брать (взять) грех на́ душу браць (узяць) грэх на душу́;
вложи́ть ду́шу во что́-л. улажы́ць душу́ ў што-не́будзь;
душа́ не лежи́т к кому́-, чему́-л. душа́ не ляжы́ць (не го́рнецца) да каго́-, чаго́-не́будзь.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сиде́ть
сиде́ть на сту́ле сядзе́ць на крэ́сле;
сиде́ть в ко́мнате сядзе́ць у пако́і;
сиде́ть без де́ла сядзе́ць без рабо́ты (спра́вы);
кора́бль сиди́т глубоко́ карабе́ль сядзі́ць глыбо́ка;
хле́бы сидя́т в печи́ хлеб сядзі́ць у пе́чы;
сиде́ть в тюрьме́ сядзе́ць у турме́;
но́вый костю́м сиде́л на нём хорошо́ но́вы касцю́м сядзе́ў на ім до́бра;
сиде́ть на я́йцах сядзе́ць на я́йках;
сиде́ть
◊
сиде́ть на ше́е (у кого-л.) сядзе́ць на ка́рку (на шы́і) (у каго-небудзь);
сиде́ть у мо́ря и ждать пого́ды чака́ць з мо́ра надво́р’я;
сиде́ть ба́рином сядзе́ць як пан;
сиде́ть гвоздём сядзе́ць як стрэ́мка;
сиде́ть го́лодом сядзе́ць го́ладам;
сиде́ть в де́вках сядзе́ць у дзе́ўках;
сиде́ть в долга́х
сиде́ть в печёнках у зна́кі да́цца; у ко́сці (у пе́чані) уе́сціся; вантро́бы ад’е́сці;
сиде́ть в четырёх стена́х сядзе́ць у чатыро́х сце́нах;
сиде́ть за спино́й (чьей) сядзе́ць за пляча́мі (чыімі);
сиде́ть как на иго́лках сядзе́ць як на іго́лках;
сиде́ть как имени́нник сядзе́ць як імяні́ннік;
сиде́ть как рак на мели́ сядзе́ць як рак на ме́лі;
сиде́ть ме́жду двух сту́льев сядзе́ць памі́ж двух крэ́слаў;
сиде́ть на боба́х заста́цца ні з чым;
сиде́ть сложа́ ру́ки сядзе́ць скла́ўшы ру́кі;
си́дмя́ (си́днем) сиде́ть се́дма (по́седам) сядзе́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Калодзеж 1 ’вузкая, глыбокая яма, звычайна ўмацаваная ад абвалаў зрубам, трубамі для здабывання вады з ваданосных слаёў зямлі’, ’студня з калаўротам або асверам для чэрпання пітной вады’ (
Калодзеж 2, калодзеш ’ямачка каля пупавіны, па якой вызначаюць малочнасць каровы’ (
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
трыма́ць
1.
2. (поддерживать, быть опорой) держа́ть, нести́;
○ т. банк — держа́ть банк;
◊ т. язы́к за зуба́мі (на пры́вязі) — держа́ть язы́к за зуба́ми (на при́вязи);
т. ву́ха во́стра — держа́ть у́хо востро́;
т. у по́лі зро́ку — держа́ть в по́ле зре́ния;
т. галаву́ высо́ка — держа́ть го́лову высоко́;
т. сло́ва — держа́ть сло́во;
т. у абцуга́х — держа́ть в тиска́х;
т. у ра́мках (шо́рах) — держа́ть в ра́мках;
т. у чо́рным це́ле — держа́ть в чёрном те́ле;
т. фасо́н — держа́ть фасо́н;
т. сябе́ — держа́ть (вести́) себя́;
т. сябе́ ў рука́х — держа́ть себя́ в рука́х;
т. у рука́х — (каго) держа́ть в рука́х (кого);
т. руку́ — (чыю) держа́ть ру́ку (чью);
т. нос на ве́тры — держа́ть нос
т. по́рах сухі́м — держа́ть по́рох сухи́м;
т. у во́жыкавых рукаві́цах — (каго) держа́ть в ежо́вых рукави́цах (кого);
т. на адле́гласці — (каго) держа́ть на расстоя́нии (кого);
т. ула́ду — быть у вла́сти;
т. у галаве́ — держа́ть в уме́;
т. хвост пістале́там — держа́ть хвост пистоле́том;
т. ка́мень за па́зухай — держа́ть ка́мень за па́зухой;
т. ма́рку — держа́ть ма́рку;
т. пад шкляны́м каўпако́м — держа́ть под стекля́нным колпако́м;
т. у кі́пцях — держа́ть в когтя́х;
т. курс — держа́ть курс;
т. ле́йцы ў рука́х — держа́ть во́жжи в рука́х;
т. высо́ка сцяг — держа́ть высоко́ зна́мя
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
душа́
◊ д.-чалаве́к — душа́-челове́к;
д.-хло́пец — руба́ха-па́рень;
душо́й загаве́ць — отда́ть бо́гу ду́шу;
чу́е д. — чу́ет се́рдце;
д. мле́е — се́рдце замира́ет;
д. наро́схрыст — душа́ нараспа́шку;
ко́лькі д. хо́ча (жада́е) — ско́лько душе́ уго́дно;
усёй душо́й — всей душо́й;
прада́жная д. — прода́жная душа́;
чарні́льная д. — черни́льная душа́;
чо́ртава д. — чёртова душа́;
адзі́н душо́ю — один одинёшенек;
крыві́ць душо́ю — криви́ть душо́й;
адве́сці душу́ — отвести́ ду́шу;
цёпла на душы́ — тепло́ на душе́;
го́рка на душы́ — го́рько на душе́;
накіпе́ла на душы́ — накипе́ло на душе́;
д. не прыма́е — душа́ не принима́ет;
з душы́ ве́рне — с души́ воро́тит;
душо́й і це́лам — душо́й и те́лом;
загляну́ць у душу́ — загляну́ть в ду́шу;
ле́зці ў душу́ — лезть в ду́шу;
ад (з) глыбіні́ душы́ — от глубины́ души́;
да глыбіні́ душы́ — до глубины́ души́;
у глыбіні́ душы́ — в глубине́ души́;
ад усёй душы́ — от всей души́;
д. не на ме́сцы — душа́ не на ме́сте;
стая́ць
усі́мі фі́брамі душы́ — все́ми фи́брами души́;
жыць д. ў душу́ — жить душа́ в ду́шу;
адда́ць бо́гу душу́ — отда́ть бо́гу ду́шу;
д. ў пя́тках апыну́лася — душа́ ушла́ в пя́тки;
не мець капе́йкі пры душы́ (за душо́й) — не име́ть копе́йки за душо́й;
як бог на душу́ пало́жыць — как бог на́ душу поло́жит;
нічо́га за душо́й няма́ — ничего́ за душо́й нет;
браць грэх на душу́ — брать грех на́ душу;
бо́гу душо́ю не вінава́ты (не ві́нен) — как пе́ред бо́гом чист;
ко́лькі д. хо́ча (жада́е) — ско́лько душе́ уго́дно;
улажы́ць душу́ — (у што) вложи́ть ду́шу (во что);
д. не ляжы́ць (не го́рнецца) — (да каго, чаго) душа́ не лежи́т (к кому, чему);
жыць як д. жада́е — жить в своё удово́льствие;
для душы́ — для души́;
д. балі́ць — душа́ боли́т;
з адкры́тай душо́й — с откры́той душо́й;
за мі́лую душу́ — за ми́лую ду́шу;
зае́чая (зайчы́ная) д. — за́ячья душа́;
мёртвыя ду́шы — мёртвые ду́ши;
наплява́ць у душу́ — наплева́ть в ду́шу;
па душы́ — (каму)
у душы́ — в душе́;
па душу́ — (чыю)
з лёгкай душо́й — с лёгким се́рдцем;
з дараго́й душо́й — всей душо́й, с ра́достью, раду́шно; от всей души́;
адкры́ць душу́ — откры́ть ду́шу;
браць (узяць) за душу́ (сэ́рца) — брать (взять) за́ душу (се́рдце);
вы́няць душу́ — вы́нуть ду́шу;
вы́вернуць душу́ — вы́вернуть ду́шу;
вы́трасці душу́ — вы́трясти ду́шу;
хварэ́ць душо́й — боле́ть душо́й;
(хоць) д. вон — (хоть) дух вон;
цягну́ць за душу́ — тяну́ть за́ душу;
запа́сці ў душу́ — запа́сть в ду́шу;
ле́гчы на душу́ — лечь на́ душу;
надрыва́ць душу́ — надрыва́ть ду́шу;
д. перавярну́лася — душа́ переверну́лась;
крык душы́ — крик души́;
вы́матаць (усю) душу́ — вы́мотать (всю) ду́шу;
трыма́цца як чорт за душу́ — держа́ться как чёрт за́ душу;
адпусці́ць душу́ на пакая́нне — отпусти́ть ду́шу на покая́ние;
ні адно́й жыво́й душы́ — ни одно́й живо́й души́;
д. гары́ць — душа́ гори́т;
душы́ не чуць — души́ не ча́ять;
прада́ць чо́рту душу́ — прода́ть чёрту ду́шу;
як ма́слам па душы́ — как ма́слом
ледзь-ледзь д. трыма́ецца — е́ле-е́ле душа́ в те́ле;
чужа́я д. — цёмны лес —
ра́да б д. ў рай, ды грахі́ не пуска́юць — рад бы в рай, да грехи́ не пуска́ют
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
меда́ль
меда́ль «Золота́я Звезда́» меда́ль «Залата́я Зо́рка»;
меда́ль «Серп и Мо́лот» меда́ль «Серп і Мо́лат»;
меда́ль «За боевы́е заслу́ги» меда́ль «За баявы́я заслу́гі»;
меда́ль «За отва́гу» меда́ль «За адва́гу»;
меда́ль «За трудову́ю до́блесть» меда́ль «За працо́ўную до́блесць»;
меда́ль «За трудово́е отли́чие» меда́ль «За працо́ўную адзна́ку»;
меда́ль «За оборо́ну Ленингра́да» меда́ль «За абаро́ну Ленінгра́да»;
меда́ль «За оборо́ну Москвы́» меда́ль «За абаро́ну Масквы́»;
меда́ль «За оборо́ну Оде́ссы» меда́ль «За абаро́ну Адэ́сы»;
меда́ль «За оборо́ну Севасто́поля» меда́ль «За абаро́ну Севасто́паля»;
меда́ль «За оборо́ну Сталингра́да» меда́ль «За абаро́ну Сталінгра́да»;
меда́ль «За оборо́ну Ки́ева» меда́ль «За абаро́ну Кі́ева»;
меда́ль «За оборо́ну Кавка́за» меда́ль «За абаро́ну Каўка́за»;
меда́ль «За оборо́ну Сове́тского Заполя́рья» меда́ль «За абаро́ну Саве́цкага Запаля́р’я»;
«Меда́ль матери́нства» 1-й и 2-й степене́й «Меда́ль мацяры́нства» 1-й і 2-й ступе́ней;
меда́ль Нахи́мова меда́ль Нахі́мава;
меда́ль Ушако́ва меда́ль Ушако́ва;
меда́ль «За взя́тие Берли́на» меда́ль «За ўзя́цце Берлі́на»;
меда́ль «За взя́тие Будапе́шта» меда́ль «За ўзя́цце Будапе́шта»;
меда́ль «За взя́тие Ве́ны» меда́ль «За ўзя́цце Ве́ны»;
меда́ль «За взя́тие Кёнигсбе́рга» меда́ль «За ўзя́цце Кёнігсбе́рга»;
меда́ль «За освобожде́ние Белгра́да» меда́ль «За вызвале́нне Бялгра́да»;
меда́ль «За освобожде́ние Варша́вы» меда́ль «За вызвале́нне Варша́вы»;
меда́ль «За освобожде́ние Пра́ги» меда́ль «За вызвале́нне Пра́гі»;
меда́ль «За побе́ду
меда́ль «За до́блестный труд в Вели́кой Оте́чественной войне́ 1941—1945 гг.» меда́ль «За до́блесную пра́цу ў Вялі́кай Айчы́ннай вайне́ 1941—1945 гг.»;
меда́ль «За побе́ду
меда́ль «Партиза́ну Оте́чественной войны́» 1-й и 2-й степене́й меда́ль «Партыза́ну Айчы́ннай вайны́» 1-й і 2-й ступе́ней;
меда́ль «За восстановле́ние у́гольных шахт Донба́сса» меда́ль «За аднаўле́нне ву́гальных шахт Данба́са»;
меда́ль «В па́мять 800-ле́тия Москвы́» меда́ль «У памя́ць 800-го́ддзя Масквы́»;
меда́ль «В па́мять 300-ле́тия воссоедине́ния Украи́ны с Росси́ей» меда́ль «У па́мяць 300-го́ддзя ўз’ядна́ння Украі́ны з Расі́яй»;
меда́ль «XX лет Рабо́че-Крестья́нской Кра́сной А́рмии» меда́ль «XX гадо́ў Рабо́ча-Сяля́нскай Чырво́най А́рміі»;
меда́ль «За освое́ние цели́нных земе́ль» меда́ль «За асвае́нне цалі́нных зяме́ль»;
меда́ль «За отва́гу на пожа́ре» меда́ль «За адва́гу на пажа́ры»;
меда́ль «За отли́чие в охра́не госуда́рственной грани́цы СССР» меда́ль «За адзна́ку ў ахо́ве дзяржа́ўнай грані́цы СССР»;
меда́ль «За отли́чную слу́жбу
меда́ль «За спасе́ние утопа́ющих» меда́ль «За выратава́нне тапе́льцаў»;
меда́ль «30 лет Сове́тской А́рмии и Фло́та» меда́ль «30 гадо́ў Саве́цкай А́рміі і Фло́ту»;
меда́ль «40 лет Вооружённых Сил СССР» меда́ль «40 гадо́ў Узбро́еных Сіл СССР»;
меда́ль «50 лет Вооружённых Сил СССР» меда́ль «50 гадо́ў Узбро́еных Сіл СССР»;
меда́ль «За до́блестный труд (За во́инскую до́блесть)» меда́ль «За до́блесную пра́цу (За во́інскую до́блесць)»;
меда́ль «Два́дцать лет побе́ды в Вели́кой Оте́чественной войне́ 1941—1945 гг.» меда́ль «Два́ццаць гадо́ў перамо́гі ў Вялі́кай Айчы́ннай вайне́ 1941—1945 гг.»;
меда́ль «За восстановле́ние предприя́тий чёрной металлу́рги́и Ю́га» меда́ль «За аднаўле́нне прадпрые́мстваў чо́рнай металу́ргіі По́ўдня»;
меда́ль «В па́мять 250-ле́тия Ленингра́да» ме́даль «У па́мяць 250-го́ддзя Ленінгра́да»;
меда́ль «Ветера́н труда́» меда́ль «Ветэра́н пра́цы»;
меда́ль «За преобразова́ние Нечернозе́мья РСФСР» меда́ль «За пераўтварэ́нне Нечарназе́м’я РСФСР»;
меда́ль «60 лет Вооружённых Сил СССР» меда́ль «60 гадо́ў Узбро́еных Сіл СССР»;
меда́ль «Три́дцать лет побе́ды в Вели́кой Оте́чественной войне́ 1941—1945 гг.» меда́ль «Тры́ццаць гадо́ў перамо́гі ў Вялі́кай Айчы́ннай вайне́ 1941—1945 гг.»;
меда́ль «За отли́чие в во́инской слу́жбе» 1-й и 2-й степене́й меда́ль «За адзна́ку ў во́інскай слу́жбе» 1-й і 2-й ступе́ней;
меда́ль «Ветера́н Вооружённых Сил СССР» меда́ль «Ветэра́н Узбро́еных Сіл СССР»;
меда́ль «За строи́тельство Байка́ло-Аму́рской магистра́ли» меда́ль «За будаўні́цтва Байка́ла-Аму́рскай магістра́лі»;
меда́ль «За освое́ние недр и разви́тие нефтега́зового ко́мплекса За́падной Сиби́ри» меда́ль «За асвае́нне не́траў і развіццё нафтага́завага ко́мплексу Захо́дняй Сібі́ры»;
меда́ль «Со́рок лет побе́ды в Вели́кой Оте́чественной войне́ 1941—1945 гг. меда́ль «Со́рак гадо́ў перамо́гі ў Вялі́кай Айчы́ннай вайне́ 1941—1945 гг.»;
меда́льный меда́льны.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)