ключ³, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

Чарада птушак (гусей, жураўлёў і пад.) у палёце.

К. гусей узяў напрамак на поўдзень.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

субтро́пікі, -аў.

Зоны зямнога шара, якія ляжаць на поўнач і поўдзень ад тропікаў і набліжаюцца па клімаце да гарачага пояса.

|| прым. субтрапі́чны, -ая, -ае.

С. пояс.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ры́нда², -ы, ДМ -дзе, ж.

У выразе: рынду біць (спец.) — на гандлёвых суднах у старыя часы, а таксама ў парусным флоце: тройчы ўдарыць у звон роўна ў поўдзень.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ва́біць, -блю, -біш, -біць; незак., каго.

1. Захапляючы, зачароўваючы сваім выглядам, прыцягваць да сябе.

Поўдзень вабіць сваёй прыродай.

2. Падзываць птушак, звяроў, падрабляючы іх голас.

В. свістам птушак.

|| зак. пава́біць, -блю, -біш, -біць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пакаці́ць, -качу́, -ко́ціш, -ко́ціць; -ко́чаны; зак.

1. што. Прымусіць каціцца.

П. бервяно.

2. Хутка паехаць, адправіцца куды-н. (разм.).

Машына пакаціла ў бок горада.

Яны пакацілі на поўдзень.

3. каго-што. Паваліць, прымусіць упасці (разм.).

Ён пакаціў мяне на зямлю.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

◎ Паўдзённік ’дэкаратыўная расліна іпамея пурпуровая,. Ipomoea purpurea (L.) Roth.’ (Янк. 2), ’насякомае, якое ў гарачы поўдзень гудзе ў вышыні, як пчала’ (Янк. 3.), паўдзё‑ нышак ’пярэсна еўрапейская, Trollius europeas L.’ (паўн.-усх., Кіс.). Да паўдзён ’поўдзень’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

по́лдень м. паўдня́, -ня́ ср., по́ўдзень, -дня́ м.;

и́стинный по́лдень астр. сапра́ўдны по́ўдзень;

сре́дний по́лдень астр. сярэ́дні по́ўдзень;

в по́лдень апаўдні́, апо́ўдні;

к полу́дню пад паўдня́;

о́коло полу́дня каля паўдня́, блі́зка паўдня́;

по́сле полу́дня пасля́ паўдня́, папаўдні́;

вре́мя до полу́дня час да паўдня́, пе́рад паўднём;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прособира́ться разг. празбіра́цца;

прособира́лись весь ме́сяц на юг празбіра́ліся ўвесь ме́сяц на по́ўдзень.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Палу́дзень ’абед’ (Нас., Карп., Гарэц., Др.-Падб., Яруш., Сл. ПЗБ), полу́дэнь ’тс’ (Клім., Бяссон., Сл. Брэс.), по́лудзень, по́лдзень ’час дня пасля абеду; поўдзень’ (ТС), палу́днаваць ’абедаць’ (Бяльк.). Гл. поўдзень. Падрабязна аб семантыцы і лінгвагеаграфіі гл. Вештарт, Лекс. Палесся, 89 і наст.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

по́лудзень, -дня, мн. -дні, -дняў, м.

1. Тое, што і абед (у 2 знач.).

Узяць торбачку з полуднем.

2. Сярэдзіна дня, поўдзень.

Ужо мінула за п.

3. Лёгкая яда паміж абедам і вячэрай, падвячорак.

П. —у пяць гадзін.

|| прым. по́лудзенны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)