тама́т, -а і -у, М -ма́це, мн. -ы, -аў, м.

1. -а. Тое, што і памідор.

2. -у, толькі адз. Паста, соус з памідораў.

Рыба ў тамаце.

|| прым. тама́тны, -ая, -ае.

Т. сок.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пост​I м.

1. (должность) паса́да, -ды ж., пост, род. паста́ м.;

2. воен. пост, род. паста́ м., мн. пасты́, -то́ў;

расста́вить посты́ расста́віць пасты́;

◊

на посту́ на пасту́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тама́т, ‑а і ‑у, М ‑маце, м.

1. ‑а. Тое, што і памідор. Вырошчванне таматаў. Салёныя таматы.

2. ‑у. Паста, соус з памідораў. Суп з таматам. Рыба ў тамаце.

[Ісп. tomate.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дэзерці́р, ‑а, м.

Той, хто зрабіў дэзерцірства. Некаторыя пачалі прыбягаць дамоў, кідаючы зброю, дэзерцірамі зрабіліся. Нікановіч. Кох напаў на камандзіра жандараў, лейтэнанта Шрайда: — Вы ўцяклі з баявога паста, вы заслужылі шыбеніцу, дэзерцір. Лынькоў.

[Фр. déserteur.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Тама́т ’памідор’, ’паста, соус з памідораў’ (ТСБМ), тама́ты ’памідоры’ (Некр. і Байк.). Відаць, праз рус. тома́т з франц. tomate ’тамат’ < ісп. tomate (tomata) ’тс’, якое ад ацтэк. мекс. tomati < tomana ’набрыняць’ (ЕСУМ, 5, 595; Чарных, 2, 249; Фасмер, 4, 75; Голуб-Ліер, 484).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пост¹, паста́, мн. пасты́, пасто́ў, м.

1. Асоба або група людзей, якія вядуць назіранне за чым-н. або ахоўваюць што-н.

Міліцэйскі п.

2. Месца, пункт, адкуль вядзецца назіранне, дзе знаходзіцца ахова.

Баявы п.

Памерці на пасту (перан.: пры выкананні абавязкаў).

3. Адказная пасада.

Заняць высокі п.

4. Месца, у якім сканцэнтравана кіраванне рознымі тэхнічнымі сродкамі, сігналамі.

Цэнтральны п.

|| прым. паставы́, -а́я, -о́е (да 1, 2 і 4 знач.).

Паставая будка.

Паставая служба.

Паставая ведамасць (службовы дакумент каравула).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

паставы́, ‑ая, ‑ое.

1. Які мае адносіны да паста ​1 (у 1, 2 знач.). Паставая будка. Паставы пункт.

2. Які стаіць на пасту (у 1 знач.). Паставы міліцыянер. / у знач. наз. паставы́, ‑ога, м. Карнікі наляцелі раненька, ачапілі вёску, выставілі паставых скрозь па вуліцы, загадалі нікому не выходзіць з хат. Марціновіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чмо́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што і без дап.

Разм.

1. Тое, што і цмокаць. Ваня чмокаў на каня, торгаў лейцамі. Новікаў. — Не даведаецца [Валодзя], я вас сустрэну ля паста, — паспешна дадавала Рыма, чмокала Марка ў шчаку і хуценька бегла ў сваю зямлянку... Васілеўская.

2. Утвараць гукі, падобныя на хлюпанне. Хлюпалі і сакавіта чмокалі капытамі ў рэдкай гразі змораныя коні. Нікановіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

то́рны, ‑ая, ‑ае.

1. Наезджаны, гладкі, роўны (пра дарогу, шлях). [Буйскі] шпарка ішоў па торнай дарозе на поўнач. Шамякін. Неўзабаве .. [Туравец і Шашура], выбраўшыся ўжо зноў на горны шлях, пад’ехалі да рэгуліровачнага паста. Мележ. Торная, выгладжаная палазамі санак, .. [дарога] зырка паблісквала перад вачамі, бура-рыжаватай істужкай бегла ў глыбіню лесу. М. Ткачоў.

2. перан. Адкрыты, даступны, шырокі (пра жыццёвы шлях). Свет расчынен вам [дзецям] прасторны, Зняты ўсе парогі, Каб пракласці шлях свой горны. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Па́стка, арш. па́стъка ’прыстасаванне для лоўлі звяроў і птушак’ (ТСБМ, Нас., Яруш., Гарэц., Маш., Касп., Шат., Сцяшк.; КЭС, лаг.; в.-дзв., віл., Сл. ПЗБ), па́ска ’тс’ (гродз., брасл., шальч., астрав., Сл. ПЗБ), па́стыка ’тс’ (паўн.-усх., КЭС), ваўк. ’мышалоўка’ (Калосьсе, 1938, 4). Балтызм, параўн. літ. spą́stai ’мышалоўка, пастка’, якое з spęsti ’ставіць пастку’ (Лаўчутэ, Балтизмы, 123; Грынавяцкене, Сл. ПЗБ, 3, 435). Пра ‑ъ‑ ў суфіксе ‑ъкa гл. Карскі, 1, 164. Аднак у гэтых аўтараў не ўлічаны ўкр. па́ста, па́стка ’пастка, мышалоўка’, у такім разе можна меркаваць аб генетычнай сувязі разглядаемай лексемы з па́шча (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)