шарні́р, -а, мн. -ы, -аў, м.

Рухомае злучэнне дзвюх частак механізма, якое дазваляе ім паварочвацца пад вуглом.

Лямпа на шарнірах.

Як на шарнірах хто-н. (неспакойна хуткі ў рухах; разм.).

|| прым. шарні́рны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

паваро́чванне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. паварочваць — павярнуць (у 1, 4 знач.) і паварочвацца — павярнуцца (у 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шарні́р, ‑а, м.

Рухомае злучэнне дэталей, канструкцый, якое дазваляе змацаваным часткам паварочвацца пад вуглом. Шаравыя шарніры. Устаноўка на шарнірах.

[Ням. Scharnier.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Капашо́ніцца ’паварочвацца’ (паўдн.-усх., КЭС). Экспрэсіўнае ўтварэнне (з суфіксам ‑он‑) ад капашыцца (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

обора́чиваться​II несов.

1. (поворачиваться) паваро́чвацца, абаро́чвацца;

2. перен. (принимать иное направление) паваро́чвацца;

3. (о капитале) абаро́чвацца;

4. (превращаться) фольк. пераваро́чвацца (у каго), ператвара́цца (у што); абарача́цца (у каго, у што, кім, чым).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Вярну́цца (БРС, Бяльк.) ’нахіляцца, паварочвацца’ (БРС). Укр. верну́тися ’вярнуцца; кружыцца (аб галаве)’, рус. вернуться ’вярнуцца назад’, ст.-рус. вернутися ’тс’, славен. vŕniti se ’вярнуцца, вяртацца’, серб.-харв. вр́нути се, макед. врне се, балг. върна се ’тс’ паходзяць ад кораня vert‑/vort‑/vъrt‑ і суф. nǫti (sę). Гл. яшчэ вярну́ць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вірава́ць ’утвараць віры, круціць, бурліць’, (перан.) ’кіпець, бурліць’ (БРС, КТС; КЭС, лаг.). Укр. вирувати ’бурліць, кіпець’, польск. wirować ’паварочвацца кругом, круціцца вакол чаго-небудзь, над чым-небудзь’; ’надаваць чаму-небудзь віровы рух’, wirować (po wsi) ’бадзяцца па хатах’. Утворана ад вір 1 (гл.) і ітэратыўнага суф. ‑ава‑ (< прасл. ‑ova‑ti). Сюды ж віравацца, віраванне (КТС).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

павярта́цца ​1, ‑аецца; ‑аемся, ‑аецеся, ‑аюцца; зак.

Разм. Тое, што і паварочацца ​1. Людзі.. павярталіся з бежанства — хто раней, хто пазней. Пестрак.

павярта́цца ​2, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

Разм. Тое, што і паварочвацца (гл. павярнуцца ў 1 знач.). Тарэнта павяртаўся тварам да Будніка, кладучы перад ім на стале вялікія, агрубелыя ад працы.. рукі. Галавач. — Ёсць, таварыш капітан! — но абцасах павяртаецца лейтэнант, каб ісці выконваць яго загад. Васілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

воро́чаться

1. (сбоку на бок) варо́чацца;

2. (шевелиться) варушы́цца, паваро́чвацца;

3. страд. варо́чацца, пераваро́чвацца; перако́чвацца, перасо́ўвацца; круці́цца; гарта́цца, пераго́ртвацца; см. воро́чать​ 1, 2.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

паваро́тлівы, ‑ая, ‑ае.

1. Здольны лёгка і хутка паварочвацца. Лёгкая і паваротлівая лодка. □ Юзік ... Яго любімы вучань.. Жвавы, паваротлівы, кемлівы і яшчэ па-вучнёўску слухмяны. Дуброўскі. // Які ўсё робіць лёгка і хутка; увішны. Паваротлівая гаспадыня. □ Пераступіўшы парог, прыпыняецца і глядзіць, як Валянціна кідае ў печ сухія дровы. «Спрытная і паваротлівая, нічога не скажаш», — адзначае Глушакоў. Мяжэвіч.

2. перан. Які ўмее добра весці свае справы, выкарыстоўваючы абставіны. Паваротлівы дзялок.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)