бядне́ць, ‑нею, ‑нееш, ‑нее; незак.
Ператварацца ў бедняка, траціць сваё багацце. Там, дзе поблізу чутны ў людской гаворцы гарады Нясвіж і Слуцк, незадоўга да першай імперыялістычнай вайны пачаў бяднець у сваім вялікім маёнтку пан Гальвас. Чорны. // Спусташацца, траціць разнастайнасць, мізарнець. // перан. Траціць былую глыбіню, мізарнець, рабіцца пасрэдным. Бяднець на думкі. Бяднець на ідэі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Надворак 1 ’двор, падворак’ (Яруш.), ’двор каля хаты’ (БРС), ’прастора паміж хатай і гаспадарчымі пабудовамі’ (нясвіж., слуц., смілав., шчуч., Яшк.; гродз., астрав., дзятл., маст., лід., навагр., Сл. ПЗБ). Заходнебеларускі наватвор, відаць, у выніку кантамінацыі мясцовага надвор’е ’дворышча’ і падворак (< польск. podwórek, podwórko?).
Надворак 2 ’стул’ (нясвіж., Сл. ПЗБ), ’панос’ (Сцяц.). Эўфемізм, да двор.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пішчавод ’горла-стрававод’ (бых., мсцісл., нясвіж., чавус., касцюк., добруш., ЛА, 1). Культурны тэрмін, запазычаны з рус. мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прачва́ра ’жартаўнік; гарэзнік; пранырлівы’ (нясвіж., драг., Сл. ПЗБ), прочва́ра (ТС), прачвэ́ра (карэл., Сцяшк. Сл.) ’тс’. Гл. пачвара, чварыць, чвэ́рыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Прышпіндэ́рыць ’прышыць’ (нясвіж., Жд. 1). Хутчэй за ўсё з рус. пришпандорить ’моцна прырабіць, прымацаваць; моцна і акуратна прышыць’, якое да шпандыр ’шавецкае прыстасаванне’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыко́пак ’малая ўкладка сена на сенажаці’ (нясвіж., ЛА, 2), пріко́пык ’невялікая капа, складзеная асобна або каля вялікай капы ці стога’ (Юрч., Мат. Маг.). Да капа́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыскапа́цца ’прычапіцца; прывязацца’ (Пал., Растарг., Касп.), прыскі́пацца ’прычапіцца’ (нясвіж., Жд. 3). Рус. зах.-бранск. прископа́ться ’тс’, укр. прискіпа́тися ’тс’. Да скапа́ць ’калоць’ (гл.), да семантыкі параўн. прысі́кацца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Працві́чка ’частае пакаранне розгамі’ (Нас.). Дэрыват з суф. ‑к‑ ад працві́чыць ’пакараць розгамі’ (Нас.), магчыма, пад уплывам польск. ćwiczyć się ’практыкавацца’. Сюды ж, відаць, працві́чыцца ’дазнацца’ (нясвіж., Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прызі́мак, прызі́мок, мн. л. пры́земкі ’пачатак зімы, калі выпадае першы снег’ (нясвіж., івац., капыл., ЛА, 2), прызі́мкі ’вясеннія дні з замаразкамі’ (іўеў., Сл. ПЗБ). Прыставачна-суфіксальныя ўтварэнні ад зіма́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Піта́цельны, у спалучэннях: пітацельпэ, пітацельно горла, піпюцельное, штапельная горла ’стрававод’ (ваўк., нясвіж., рагач., лун., ЛА, 1). З рус. питательный ’(горла) якое насычае’ < питатель ’той, хто дае ежу, насычае’. Да нітавацца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)