цепене́ть несов.
1. (затекать) дранцве́ць, няме́ць, шэ́рхнуць;
2. (от ужаса) мярцве́ць, няме́ць;
3. (от холода) дубе́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
деревене́ть несов.
1. дзеравяне́ць;
2. перен. дранцве́ць, мярцве́ць, няме́ць, шэ́рхнуць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
крэ́пнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; незак.
Разм. Дранцвець, нямець ад холаду. Крэплі рукі — не бралі лейцаў — і шчыпала за вушы, як у мароз. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Крэ́пнуць ’дранцвець, нямець ад холаду’ (ТСБМ, Янк. Мат.). Да крэпкі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ледзяне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пакрывацца лёдам.
Вада ледзянее.
2. Станавіцца халодным як лёд, мерзнуць.
Пальцы ледзянеюць.
3. перан. Нямець, заміраць ад жаху.
Сэрца ледзянее.
|| зак. зледзяне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е і заледзяне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е
|| наз. зледзяне́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шэ́рхнуць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -не; шэрх, -хла; незак.
1. Станавіцца цвёрдым, падсыхаць (пра глебу і пад.).
Шэрхне зямля пасля дажджу.
2. Нямець, дзервянець (пра цела і яго часткі).
Шэрхне скура.
|| зак. сшэ́рхнуць, -не; сшэрх, -хла і зашэ́рхнуць, -не; -шэ́рх, -хла (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Паце́рхнуць ’здранцвець’ (іўеў., Сл. ПЗБ). Узнікла ў выніку кантамінацыі літ. tirpti (tirpstii) ’дранцвець’ (параўн. і лат. tirpt, tirpstu ’нямець’) і бел. шэрхнуць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дранцве́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
Дзеравянець, нямець, страчваць адчувальнасць. Ад холаду дранцвелі рукі і ногі, але ..[Эдазі] плыў і плыў уперад. Каваль. Шкада было матораў гэтых машын, шкада было шафёраў, рукі якіх дранцвелі ад напружання. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
млець, мле́ю, мле́еш, мле́е; незак.
1. Траціць прытомнасць ад хвалявання, перажывання.
М. на пахаванні.
2. Слабнець, дранцвець, нямець (пра часткі цела).
Рукі млеюць.
3. перан. Заміраць ад якога-н. моцнага пачуцця.
Хлопчык млее ад шчасця.
|| зак. самле́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е і замле́ць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -е́е (да 2 знач.).
|| наз. мле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мярцве́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
1. Страчваць прыкметы жывога, станавіцца мёртвым. Мярцвее твар хворага. // Траціць рухомасць, адчувальнасць; нямець. Мярцвець ад холаду. Мярцвець ад жаху. □ Падкошваліся ногі,.. было горача, як ля агню, і мярцвелі рукі. Пташнікаў.
2. перан. Рабіцца пустынным, змярцвелым. Мярцвее наваколле.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)