◎ Намот, намотка ’намітка’ (Жд. 1), на́матка ’тс’ (Сл. ПЗБ). Ад памёту, наметка© ’тс’ (гл.), збліжана з матиць, намотваць, ’накручваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
навёртывать несов., в разн. знач. накру́чваць; (наматывать) намо́тваць; см. наверну́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ле́пшаць, ‑ае; незак.
Станавіцца лепшым. І колькі ні перачытвай добрую кнігу, яна ўсё лепшае. Лужанін. На пярэдняй восьцы зламаўся шпянёк .. Генрых спрабаваў ужо накручваць нейкія ніткі, шнуркі, але справа ад гэтага не лепшала. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
навора́чивать несов.
1. разг. наваро́чваць; нава́льваць;
2. (накручивать) разг. накру́чваць;
3. (есть с аппетитом) прост. упі́сваць, уміна́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
мата́ць¹, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; незак.
1. што. Віць, навіваць, накручваць.
М. ніткі.
2. чым. Рухаць з боку ў бок, махаць чым-н.
М. галавой.
3. Хутка ісці, бегчы куды-н.; уцякаць, паспешна выбірацца адкуль-н. (разм., груб.).
Матай адсюль!
|| зак. намата́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны (да 1 знач.); наз. намо́тка, -і, ДМ -тцы, ж. (да 1 знач.).
|| аднакр. матну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ (да 2 знач.).
|| наз. мата́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).
|| прым. мата́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
навива́ть несов.
1. навіва́ць; (накручивать) накру́чваць; (наматывать) намо́тваць;
2. (завивать волосы) прост. завіва́ць;
3. обл. (укладывать на воз) наклада́ць, накла́дваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
накру́чванне ср.
1. накру́чивание, навёртывание, навёртка ж.; нама́тывание, намо́тка ж.;
2. накру́чивание;
3. насве́рливание;
4. нави́нчивание;
5. перен., разг. накру́чивание;
1-5 см. накру́чваць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
накру́чвацца несов.
1. прям., перен. накру́чиваться, нама́тываться;
2. навёртываться, нави́нчиваться;
1, 2 см. накруці́цца 1, 2;
3. страд. накру́чиваться, навёртываться; нама́тываться; насве́рливаться; нави́нчиваться; см. накру́чваць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
мата́ць 1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. што. Віць, навіваць, накручваць. Матаць ніткі. Матаць шоўк.
2. чым. Рухаць з боку ў бок, махаць чым‑н. Матаць нагамі. □ Жарабок матаў галавой то ўніз, то ўгору, вадзіў ноздрамі ад свежага паху сасонніку. Ермаловіч.
3. Разм. груб. Хутка ісці, бегчы куды‑н.; уцякаць, паспешна выбірацца адкуль‑н. — Хведар, — крычыць Цопа, — матай у цэнтр, няхай мяхі даюць. Скажы, што малацьбу пачалі. Асіпенка.
•••
Матаць (сабе) на вус — запамінаць што‑н. з якой‑н. мэтай.
мата́ць 2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што і без дап.
Разм. Неэканомна, неразумна траціць грошы, маёмасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нака́тыватьI несов. (к наката́ть)
1. нако́чваць;
нака́тывать брёвна нако́чваць бярве́нне;
2. (наготавливать, катая) нака́чваць;
3. (дорогу) нае́зджваць; аб’язджа́ць; (утрамбовывать) утрамбо́ўваць;
4. типогр. нака́тваць;
нака́тывать набо́р нака́тваць набо́р;
5. (навёртывать, наматывать, катаясь) разг. накру́чваць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)