кіпцю́р і капцю́р, ‑а, м.

1. Востры загнуты рагавы прыдатак на пальцах птушак, многіх паўзуноў і млекакормячых. Варона перакулілася дагары, выставіла ногі з сагнутыхі кіпцюрамі і падрыхтавалася да абароны. Якімовіч. А бедны воўк, вадой падцяты, Скрабе па лёдзе капцюрамі. Колас.

2. Разм. Ногаць. Апамяталася Рыва, кінулася да бацькі, кіпцюрамі ўчапілася ў твар аднаму з катаў. Лынькоў.

•••

Паказаць кіпцюры гл. паказаць.

Трапіць у кіпцюры каму гл. трапіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

учэ́пісты, -ая, -ае.

1. Здольны чапляцца, хапацца і моцна трымацца за каго-, што-н.

Учэпістыя кіпцюры.

У. погляд (перан.).

2. перан. Які добра запамінае што-н. (пра памяць, розум).

Учэпістая памяць.

3. перан. Вельмі ўпарты, які настойліва дабіваецца сваёй мэты.

У. чалавек.

Учэпіста (прысл.) трымацца за свае погляды.

|| наз. учэ́пістасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ко́готь кіпцю́р, -ра́ м., капцю́р, -ра́ м., кі́пець, -пця м.;

◊

показа́ть ко́гти паказа́ць кіпцюры́ (капцюры́, кі́пці);

попа́сть в ко́гти (к кому-л.) тра́піць (у чые́-не́будзь) кіпцюры́ (капцюры́, кі́пці);

облома́ть ко́гти (кому-л.) аблама́ць кіпцюры́ (капцюры́, кі́пці) (каму-небудзь);

держа́ть в когтя́х (кого-л.) трыма́ць у кіпцюра́х (капцюра́х, кі́пцях) (каго-небудзь);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

расшчамі́ць, ‑шчамлю, ‑шчэміш, ‑шчэміць; зак., што.

Расшчапіць, разняць што‑н. зашчэмленае. Ніякая сіла не здолела б расшчаміць .. пабялелыя пальцы [Азёрнага] — так яны ўпіліся ў палотнішча. Хомчанка. Цімох з Паўлікам падбеглі, расшчамілі каршуновы кіпцюры і вызвалілі чапляня. Пальчэўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

втяжно́й уцяжны́;

втяжно́й рука́в насо́са техн. уцяжны́ рука́ў по́мпы;

втяжны́е ко́гти хи́щных живо́тных уцяжны́я кіпцюры́ драпе́жных жывёл;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кіпцю́р, -ра́ м.

1. ко́готь;

2. прост. но́готь;

◊ паказа́ць кіпцюры́ — показа́ть ко́гти;

трыма́ць у кіпцюра́х — держа́ть в когтя́х

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

запусти́ть​I сов., в разн. знач. запусці́ць;

запусти́ть стано́к запусці́ць стано́к;

запусти́ть ко́гти запусці́ць кіпцюры́;

запусти́ть ка́мнем запусці́ць ка́менем.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

уцяжны́ в разн. знач. втяжно́й;

у. рука́ў по́мпы — тех. втяжно́й рука́в насо́са;

~ны́я кіпцюры́ драпе́жных жывёл — втяжны́е ко́гти хи́щных живо́тных

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

павыпуска́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.

Выпусціць усіх, многіх або ўсё, многае. Павыпускаць звяроў на волю. Павыпускаць кнігі. Павыпускаць рукавы. Павыпускаць кіпцюры. □ Павыносілі [бандыты] падушкі з хат камунарскіх ды пух на вецер павыпускалі. Барашка. — Макарка, не глядзі гэтак на мяне, талеркі з рук павыпускаю, — гарэзна казала .. [Іра]. Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Пы́пці ’кіпці, вялікія кіпцюры’ (Бяльк.), пыпты ’пальцы на руках’ (Растарг.). Экспрэсіўнае ўтварэнне ад пыпець ’нарост; ціпун’ (гл.), збліжанае з кіпець ’пазногаць, кіпцюр’ (гл.), параўн. і кіпіць ’ціпун’ (гл.). Звяртае на сябе ўвагу паралелізм слоў балг. пішам ’дакранацца пальцам’ і піша, пітка ’ціпун’, паводле БЕР, 5, 245, не звязаных паміж сабой.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)