таўсташы́і, ‑яя, ‑яе.
Які мае тоўстую шыю. Толькі кухар таўсташыі з ім [Сымонам] бы трошкі падружыў. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́вар, ‑а, м.
Спецыяліст па прыгатаванню ежы; кухар. Рота вячэрала тады ўсмак, і ўсе партызаны хвалілі повара. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ксці́цца, кшчуся, ксцішся, ксціцца; незак.
Разм. Хрысціцца. Час ад часу кухар шаптаў «Вочча наш», ксціўся-маліўся, абціраў пот і маўкліва, старанна смажыў, перчыў, паліваў... Гарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
учо́тчык, ‑а, м.
Асоба, якая вядзе ўлік чаго‑н. Учотчык палявой брыгады. Канторскі ўчотчык. □ На фермах [калгаса «Рассвет»] няма ні вартаўнікоў, ні ўчотчыкаў — даяркі самі вядуць улік надоенага малака. Кухар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пе́рчыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; незак., што.
Пасылаць што‑н. перцам, сыпаць у што‑н. перац. Час ад часу кухар.. маліўся, абціраў пот і маўкліва, старанна смажыў, перчыў, паліваў... Гарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
камо́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Тое, што і камора (у 1, 2 знач.). [Бацька] устаў, пайшоў у каморку .. і вярнуўся назад з поўнай місай марынаваных грыбоў і кавалкам сала. Бажко. [Рэдактар] пайшоў дамоў, у сваю цесную каморку, запаліў агарак свечкі і стаў пераглядаць сваю газету. Колас. Хворы кухар стагнаў на ложку ў сваёй каморцы. Гарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гу́мар, ‑у, м.
1. Здольнасць заўважыць і паказаць у камічнай, дабрадушна-смешнай форме чые‑н. слабасці, недахопы. Чалавек з гумарам. □ Брыгадзір расказвае пра хлопца з яўным замілаваннем, з гэткім харошым задушэўным гумарам. Дадзіёмаў.
2. Мастацкі прыём у творах літаратуры і мастацтва, заснаваны на паказе чаго‑н. у камічнай, дабрадушна-смешнай форме, а таксама літаратурны або мастацкі твор, заснаваны на гэтым прыёме. Аддзел сатыры і гумару ў газеце.
3. Настрой, гумор. Князь насупіўся, што кухар папсаваў яму добры гумар. Гарэцкі. Пан Крулеўскі не мог захаваць свайго добрага гумару. Колас.
[Англ. humour.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спать несов., в разн. знач. спаць;
◊
спит и ви́дит спіць і сніць;
ла́вры спать не даю́т ла́ўры спаць не даю́ць;
спать ве́чным сном спаць ве́чным сном;
кто спит, (тот) не греши́т посл. хто спіць, той не грашы́ць;
солда́т спит — слу́жба идёт погов. ку́хар спіць, а булён кіпі́ць; ба́бка спіць, а гусе́й пасе́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
слу́жба в разн. знач. слу́жба, -бы ж.;
во́инская слу́жба во́інская слу́жба;
слу́жба свя́зи слу́жба су́вязі;
поступи́ть на слу́жбу паступі́ць на слу́жбу;
верну́ться со слу́жбы вярну́цца са слу́жбы;
◊
не в слу́жбу, а в дру́жбу погов. не па слу́жбе, а па дру́жбе;
сослужи́ть слу́жбу (кому-л.) зрабі́ць паслу́гу (каму-небудзь), удружы́ць;
солда́т спит — слу́жба идёт погов. ку́хар спіць, а булён кіпі́ць; ба́бка спіць, а гусе́й пасе́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
хво́ры, ‑ая, ‑ае.
1. Які хварэе на якую‑н. хваробу. Хворы кухар стагнаў на ложку ў сваёй каморцы. Гарэцкі. / у знач. наз. хво́ры, ‑ага, м.; хво́рая, ‑ай, ж. Пра чалавека. Агледзеўшы хворага, Наташа пераканалася, што яе дапамога сапраўды была тэрмінова неабходная. Краўчанка. Дактары па два разы на суткі прыходзілі да хворай. Пальчэўскі.
2. Пашкоджаны хваробай (пра цела і яго часткі). Цягнучы хворыя ногі ў валёнках, ідзе да Юркі бабуля. Брыль. [Люба] памачыла халоднай вадой хворае месца і завязала хустку. Чорны. Голас чароўны з тугою звінеў Пра птушку маленькую з хворымі грудкамі. Панчанка. // перан. Растрывожаны, неспакойны. Далёкае неба, сіняе неба!.. Чаму не асушыш нашы горкія слёзы? Не супакоіш хворую душу і сэрца? Колас. // Які сведчыць аб хваробе, хваравітым стане. Сымоніха.. ціха, слабым, хворым голасам кажа: — Сымонка! што ты робіш? Бядуля. // Пашкоджаны хваробай (пра расліны і іх плады). [Андрэй] бачыў перад сабою.. Калхіду — гнуткае трапяткое трысцё, хворыя лясы, ўзвышшы курганоў. Самуйлёнак. // (звычайна з адмоўем «не») у знач. вык. Разм. Магчы, быць здольным (зрабіць што‑н.). [Гарлахвацкі:] Ты б рамізніка ўзяла. [Анна Паўлаўна:] Не хворы і сам занесці. Крапіва.
3. Ненатуральны, ненармальны, празмерны. Хворае.. ўяўленне [Вялічкі] ўзнімала аслабелыя сілы да раптоўных парываў, якія тут жа ападалі. Чорны.
•••
Венерычны хворы — той, хто хварэе венерычнай хваробай.
Валіць (зваліць) з хворай галавы на здаровую гл. валіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)