жы́лка¹, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж.
1. Тое, што і жыла (у 1 знач.).
2. Тонкая ніцепадобная праслойка ў горнай пародзе, дрэве, якая вылучаецца колерам.
Белы мармур з шэрымі жылкамі.
3. Ніцепадобнае патаўшчэнне ў лістах раслін і крылах насякомых.
|| памянш.-ласк. жы́лачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
|| прым. жы́лачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мана́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
1. Жан. да манах.
2. Начны матыль з чорнымі палосамі і плямамі на крылах і брушку, вусень якога з’яўляецца шкоднікам раслін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нерва́цыя, ‑і, ж.
1. Спец. Размеркаванне жылак на пласцінках лісцяў і крылах насякомых; жылкаванне.
2. Уст. Нервовае расстройства. Бацька змоўк, анямеў, толькі калаціўся ад нервацыі дробненька, як у трасцы... Гарэцкі.
[Фр. nervation — размеркаванне жылак у лістах.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чырванакры́лы, ‑ая, ‑ае.
З чырвонымі крыламі. Над калонамі ўзляцелі галубы — белыя, чырванакрылыя, жаўтахвостыя. Карпаў. // Які мае чырвоную зорку на крылах (пра савецкія самалёты). Чырванакрылы бамбавоз Расплатаю навіс... Гарыць адзін, за ім другі І трэці эшалон. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раке́та, -ы, ДМ -ке́це, мн. -ы, -ке́т, ж.
1. Лятальны апарат з рэактыўным рухавіком.
Касмічная р.
2. Баявы снарад, які прыводзіцца ў дзеянне рэактыўнай сілай.
3. Напоўнены піратэхнічнай сумессю снарад, які пасля выстралу ярка свеціцца ў паветры і выкарыстоўваецца для феерверкаў і светлавых сігналаў.
Сігнальная р.
4. Быстраходнае рачное пасажырскае судна на падводных крылах.
Плысці на ракеце.
|| прым. раке́тны, -ая, -ае.
Дзень ракетных войск і артылерыі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
фюзеля́ж, ‑а, м.
Корпус лятальнага апарата, які служыць для размяшчэння экіпажа, пасажыраў і грузаў. Пад сонцам забліскалі алюмініевыя фюзеляжы знішчальнікаў. Паслядовіч. Былі добра відаць крыжы з белымі разводамі на крылах і на фюзеляжы, а таксама галовы лётчыкаў у чорных шлемах. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ласку́т, ‑а, М ‑куце, м.
Абрэзак, абрывак (тканіны, скуры і пад.). Ласкут паперы. // зб. Спец. Кавалкі тканіны стандартнай шырыні і малой даўжыні як адыходы вытворчасці. Мерны ласкут. // толькі мн. (ласкуты́, ‑оў). Абрыўкі чаго‑н., лахманы. На крылах [ветрака] трапяталі пад ветрам шырокія ласкуты палатна. Пянкрат.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
*Прыбо́ркаць, прыбо́ркаты ’прыручыць (пра хатнюю жывёлу)’ (кобр., Нар. лекс.). Да незафіксаванага *бо́ркаць ’падрэзваць крылы (хатняй) птушцы’, параўн. укр. бо́ркаты ’тс’, якія працягваюць прасл. *bъrkati (se), дзеясл. на ‑ati ад асновы гукапераймальнага паходжання з надзвычай разнастайнай семантычнай разгалінаванасцю ў слав. мовах (гл. ЭССЯ, 3, 125–127). У значэнні ’прыручыць; прыстасаваць’, відаць, усходнеславянскае, параўн. рус. разан. приборка́ться, приборкну́ться, прибурка́ться ’прыстасавацца, прызвычаіцца да нечага’, укр. прибо́ркати, прибо́ркувати ’падрэзаць крылы птушцы; прыбіраць, прыбраць да рук; уціхамірыць, скарыць, падпарадкаваць’, што суадносяцца з буркова́ць, боркова́ць, бу́ркаць ’назначаць, памячаць’, бурко́ваны ’падрэзаны (пра пер’е на крылах), надрэзаны (пра перапонкі на лапах)’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ка́тэр, ‑а, м.
1. Невялікае самаходнае судна для транспартных, спартыўных, ваенных і прамысловых мэт. Катэр на падводных крылах. Тарпедны катэр. Дэсантны катэр. □ Прыняўшы на борт пасажыраў, катэр накіраваўся да парахода. «Звязда». Як толькі прайшоў крыгаход, на рацэ затарахцеў буксірны катэр і пацягнуў з аднаго на другі бераг вялізны паром. Грахоўскі.
2. Тып ваенна-марской парусна-грабной шлюпкі.
3. Старадаўняе паруснае аднамачтавае судна.
[Англ. cutter.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
су́дна 1, ‑а, н.
Плавальнае збудаванне, прызначанае для транспартных, тэхнічных, навуковых і ваенных мэт. Судна на падводных крылах. □ Непадалёк, за эстакадай прайшло ваеннае патрульнае судна берагавой аховы. Лынькоў. Да ракеты набліжалася многа суднаў — беласнежныя яхты, лёгкія катэры, глісеры, маторныя лодкі. Гамолка.
су́дна 2, ‑а, н.
1. Пасудзіна для спаражнення, якая падаецца ляжачым хворым. Падкладное судна.
2. Абл. Вядро. Ідучы вуліцай, Глушкевіч убачыў, як насустрач яму ад студні набліжалася рослая жанчына з суднамі вады. Дуброўскі. І пасля на працы, ўсюды Пасаблялі хто ў чым: То суцешаць Кацярыну, То ёй песню запяюць, То сажнуць яе часціну, То ёй судны паднясуць. Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)