княже́ние
1. (действие) кня́жанне, -ння ср.;
2. (княжество) кня́ства, -ва ср.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
справаво́дства, ‑а, н.
Вядзенне канцылярскіх спраў. Дзяржаўнае справаводства вялося на беларускай мове, якая адыгрывала вядучую ролю ва ўсім грамадстве Вялікага княства Літоўскага. «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шаста́к, ‑а, м.
Сярэбраная манета Польшчы і Вялікага княства Літоўскага вартасцю ў шэсць грошаў. [Зусь:] — Твая работа варта таго, каб я вылічваў з цябе [Юзіка] штодзень па шастаку. Мурашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
се́ймік, ‑а, м.
Гіст. Сход шляхты павета або ваяводства ў Вялікім княстве Літоўскім. На слонімскі сеймік павінны былі збірацца ўсе дэпутаты Вялікага княства, перш чым адправіцца на агульны сейм у Варшаву. «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
князь, -я, мн. князі́, -ёў, м.
1. Правадыр войска і правіцель феадальнай манархічнай дзяржавы або асобнага ўдзельнага княства.
Полацкі к.
2. Тытул такіх асоб, які перадаваўся ў спадчыну або прысвойваўся царом як узнагарода, а таксама асоба, якая мела такі тытул.
|| пагард. князёк, -зька́, мн. -зькі́, -зько́ў, м.
|| прым. кня́жацкі, -ая, -ае.
К. палац.
К. тытул.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
стату́т, -а, М -ту́це, мн. -ы, -аў, м.
1. Збор правіл, якія вызначаюць і рэгулююць парадак дзейнасці, выканання ці прымянення чаго-н., або звод палажэнняў, што вызначаюць структуру, прычыны і парадак дзейнасці якой-н. арганізацыі, установы.
С.
Арганізацыі Аб’яднаных Нацый.
2. Апісанне ордэна, парадак узнагароды ордэнам і яго нашэння.
3. У некаторых краінах (ЗША, Вялікабрытаніі і інш.) — назва заканадаўчых актаў агульнанарматыўнага характару.
С.
Вялікага Княства Літоўскага.
|| прым. стату́тны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
господа́рство ист.
1. (княжество в Валахии и Молдавии) гаспада́рства, -ва ср., кня́ства, -ва ср.;
2. (власть господаря) гаспада́рства, -ва ср.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
служы́лы, ‑ая, ‑ае.
Гіст.
1. У Рускай дзяржаве 15–17 стст. — які знаходзіўся на службе (пераважна ваеннай). Служылыя людзі. □ Тут у [Тураве] асядалі майстры, рамеснікі, гандляры, ваенная знаць княства і розны служылы народ. «Маладосць».
2. У дарэвалюцыйнай Расіі — які атрымаў званне, чын не па спадчыне, а як узнагароду за дзяржаўную службу. Служылая арыстакратыя. □ Равінскія былі старадаўнім служылым дваранскім родам. «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
удзе́льны 1, ‑ая, ‑ае.
Які мае непасрэдныя адносіны, дачыненне да чаго‑н.
удзе́льны 2, ‑ая, ‑ае.
Гіст. Які мае адносіны да феадальнага уладання — удзела 2. Удзельнае княства.
удзе́льны 3, ‑ая, ‑ае.
Спец. Які мае адносіны да вымярэння вагі, аб’ёму, уласцівасцей рэчыва, якой‑н. з’явы ў адносінах да чаго‑н., а таксама да адзінкі іх вымярэння. Удзельная цеплаёмістасць.
•••
Удзельная вага гл. вага.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сыно́вая ’жонка сына, нявестка’ (Нас., Байк. і Некр.), сынава́, сынава́я, сыно́ва ’тс’ (зах., Сл. ПЗБ), сынава́я, сыно́ва ’тс’ (Сцяшк.), ст.-бел. сыновая ’тс’. Магчыма, з польск. synowa ’тс’ (Сл. ПЗБ, там жа), што фіксуецца ў функцыі назоўніка з XVIII ст. (гл. Длугаш-Курчабова, 478), у першую чаргу паводле націску і арэала распаўсюджання. Паводле Булахава (Бел. лекс., 19), субстантываваны прыметнік, суадносны з іншымі ўтварэннямі ў афіцыйнай мове Вялікага княства Літоўскага, гл. наступнае слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)