Verbum

◎ Незада́лы ’няўдачы’ (Нік., Оч.). Магчыма, да задацца (да даць) ’удацца’, параўн. незадина ’няўдача’ (гл.). Паводле Карскага (2–3, 331), мн. л. назоўніка «для абазначэння псіхічнага стану» мае архаічны характар.

Ні́цам ’ніц, тварам уніз’ (Сл. ПЗБ, Бяльк.), параўн. балг. радоп. ни́цом ’тс’, серб.-харв. nicem ’тс’. Паводле Карскага (2–3, 75), аналагічнае ўтварэнне да аднаназоўнікавых прыслоўяў, узнікшых з формы тв. скл.

Пратэ́са ’царкоўная харугва’ (Нас., Бяльк.), пратэ́сня ’тс’ (Нас.), пратасэ́я, пратасе́я (Гарэц., Мядзв., Шат., Касп., Др.-Падб.) ’хаўтурная харугва’ (бых., Рам. 8). Паводле Карскага (Труды, 425), з польск. procesja ’працэсія’ ад лац. prōcēssio ’тс’.

Таке́е ’такое’ (хойн., Шатал.), таке́й ’такі’ (Нас., Юрч. СНС). Дыялектныя формы ад такі́ (гл.) па тыпу тэе, тэй ’тое, той’ (гл.), што ўзніклі, паводле Карскага (1, 155), фанетычным шляхам з адпаведных форм на ‑ой.

◎ Ніўпа́мкі ’не ў памяці’ (Некр.; калінк., З нар. сл.). Паводле Карскага (2–3, 69), адназоўнікавае прыслоўе з суфіксам -/сі, далучаным непасрэдна да кораня паж-, гл. памяць, помніць, параўн. ніўцям, неўпрыцям!d (да цяміць) і пад.

◎ Набольш ’найбольш, больш за ўсё’ (Нас., ТС), на́баля, набблі ’тс’ (Рам. 1, 4), ст.-бел. наболтай (XVI ст.). Паводле Карскага (1, 231), у апошнім слове можна бачыць пропуск и, але верагодней гэта форма з прэфіксам на-. Гл. наі.

◎ Но́чы ’ноччу’ (чэрв., Нар. лекс.; Сл. ПЗБ), но́ччы ’тс’ (віл., Сл. ЦРБ). Паводле Карскага (2–3, 76), сеннен. но́ччи < п!!!і‑ ій < пбіій (гл. ноччу, ноч), параўн. таксама ноччы і ноччу (Бяльк.), рус. дыял. ночи ’тс’ і пад.

Сураве́жка, сураве́шка ’сыраежка’ (Касп., Дэмб. 1, Сцяшк., Сярж.–Яшк., Нік., Оч.; ашм., Стан.; Шат., Растарг.), параўн. славац. surovienka ’малачай, Lactomas rolemus’. Гл. сыраежка. Паводле Карскага (1, 238) змена ы > у ў выніку народнай этымалогіі: збліжана з сур (гл.)?

◎ Не́ці: нецямі не адбудзеш («ссылка на неимение», Гарэц.), параўн. рус. нети ’дваране, якія не нясуць дзяржаўнай службы’: пробыл в нетех. Да нет ’няма’, гл. Фасмер, 3, 68; сюды ж, паводле Карскага (2–3, 77), адносіцца і мін. пець ’невядома’.

◎ Нэ́маць ’красці, паціху браць’, намнуць ’украсці, паціху ўзяць’ (Нас.). Паводле Насовіча, запазычана з ням. nehmen ’браць’, згодна з пазнейшым удакладненнем Карскага, праз яўр. (ідыш). Відаць, сюды ж гродз. Умнуць ’прапасці’ (Сцяшк. Сл.), праз стадыю намнуты (намнутый) ’украдзены’ (Нас.), г. зн. ’прапаўшы’.