разяўля́ць несов., разг. раскрыва́ть, разева́ть; см. разя́віць;
◊ на чужы́ карава́й рот не разяўля́й — посл. на чужо́й карава́й рот не разева́й
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бу́лачка ж. (маленькая булка) бу́лочка; (небольшой каравай) хлебе́ц м.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
змо́ўшчыцкі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да змоўшчыка; такі, як у змоўшчыка. Змоўшчыцкія планы. □ — Маўчы, маладзіца, з гэтай сваёй каравай! — змоўшчыцкім тонам загаварыў старшыня. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
галаварэ́з, ‑а, м.
Разм.
1. Забойца, бандыт. Фашысцкія галаварэзы.
2. Ліхач, сарвігалава. Пагладжваючы свае пышныя вусы, Васіль Каравай дабрадушна адказваў: «...Паглядзела, што мой характар — крэмень, ну і адважылася пайсці за такога галаварэза. Праўда, Верачка?» Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ашатрава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак., што.
Абадраць, ачысціць зерне пераважна перад млівам. — А хто пшаніцу прывёз? — спытаў стары, паказаўшыся з дзвярэй млына. — Я! — спалохана войкнула жанчына і нават саскочыла з воза. — Я, дзядзечка. Ашатраваць. На каравай. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пшані́чны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да пшаніцы. Пшанічная салома. □ Як туман,.. мігаюць [лясы] за аўсяным і пшанічным полем. Чорны. // Зроблены, прыгатаваны з зерня пшаніцы. Пшанічная мука. Пшанічны хлеб. □ Віншаваць са шчасцем пойдуць маладых, Каравай пшанічны панясуць да іх. Кляўко.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лымаковы ў выразе: лыка лымакове ’лыка; якім апаясваюць каравай, калі ён падрасце на стале’ (Сцеп.). Няясна. Магчыма, да лі́мах (гл.), г. зн. лыка, якое не нясе функцыянальнай нагрузкі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прымаро́зіць, ‑рожу, ‑розіш, ‑розіць; зак., каго-што.
1. Замарозіўшы, прымацаваць да чаго‑н.
2. Злёгку пашкодзіць марозам; абмарозіць. Прымарозіць пальцы на назе. □ — Пуп .. [цяля] прымарозіла, як яшчэ пад каравай было. Ермаловіч.
3. безас. Падмарозіць (пра надыход маразоў, холаду). На дварэ добра прымарозіла. У паветры кружыліся сняжынкі. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Круха́ 1 ’крушына’ (Жыв. сл.). Гл. крушына.
Круха́ 2 ’хлебны квас’ (Сцяшк. Сл.). Параўн. крухі 2 (гл.). Параўн. серб.-харв. кру̏х ’хлеб’, славен. krùh ’тс’, чэш. krušec ’каравай хлеба’. Аб магчымасці рэканструкцыі для праславянскай мовы першаснага значэння kruxъ ’хлеб’ гл. Мартынаў, Лекс. взаим., 87–88.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэпе́й абрад, ’галінка (хвоі, упрыгожаная кветкамі)’ (Мат. Гом.). Магчыма, пад уплывам рус. репе́й адбыўся семантычны перанос ’калючы дзядоўнік’ > ’калючая галінка хвоі’. Але калі гаворка пра вясельны абрад, у час якога каравай упрыгожвалі “шышкамі” — абкручанымі цестам і запечанымі галінкамі з двума і трыма парасткамі, тады можна суаднесці з в.-луж. repuch ’развілістая галіна’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)