паўла́зіць, ‑зіць; ‑зім, ‑зіце, ‑зяць; зак.
Улезці — пра ўсіх, многіх або пра ўсё, многае. Лаўлазіць у вагон. Паўлазіць у даўгі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазла́зіць, 1 і 2 ас. адз. не ўжыв., -зіць; -зім, -зіце, -зяць; зак.
1. Злезці адкуль-н. — пра ўсіх, многіх.
Хлопцы пазлазілі з веласіпедаў.
2. (1 і 2 ас. мн. не ўжыв.). Знікнуць з паверхні чаго-н.
Ад сонца пазлазіла скура з цела.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шпікава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; незак.
Разм. Тое, што і шпіёніць. Цесць у эвакуацыі, а зяць шпікуе і цяпер пра гэта ведаюць усе ў мястэчку. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
це́шча, ‑ы, ж.
Жончына маці. Паглядзела цешча на непарадкі і кажа да дзеда: — Не дзіва, што зяць з нашаю дачкою сварыцца! Мусіць-такі і праўда, што яна гультайка. Якімовіч. Ішлі не к цешчы на аладкі — Ішлі пад кулі і разрывы. Свірка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
павыла́зіць, ‑зіць; ‑зім, ‑зіце, ‑зяць; зак.
Вылезці — пра ўсіх, многіх або пра ўсё, многае. Дзеці павылазілі з рова. Валасы павылазілі. □ Загрымелі крэслы, і ўсе павылазілі з-за стала. Колас. На той раскарчованай зямлі напэўна павылазілі бярозкі і хвойкі. Чорны.
•••
Вочы павылазілі гл. вока.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Перабора 1 (перэбо́ра) ’зяць-прымак’ (ТС). Утворана пры дапамозе суф. м. р. nomen agentis ‑а (< *‑a) ад перабірацца (у хату жонкі). Да пера- і браць (гл.).
Перабо́ра 2 ’рознакаляровы пояс’ (хойн., Мат. Гом.). Да перабіраць (гл.). Суф. ‑а (ж. р.), як у перабіранка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
спатрэ́біцца, ‑блюся, ‑бішся, ‑біцца; зак.
Стаць патрэбным, неабходным. Як ведаў, што шатровачка на блінцы спатрэбіцца. Грахоўскі. Зяць, відаць, дапытваўся, навошта ён так тэрмінова спатрэбіўся. Шамякін. [Дуся], відаць, чакала, ці не спатрэбіцца ў чым-небудзь яе паслуга. Ракітны. Настойлівасць .. [Тураўца] тут вельмі спатрэбілася. Мележ. / у безас. ужыв. Аднойчы ўвосень Антонаваму бацьку спатрэбілася паехаць нечага на станцыю. Васілёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пры́стані, пры́станкі, пры́стань ’прыняцце зяця ў дом цесця’ (Нас.); параўн. рус. смал. при́станки: идить в при́станки ’жаніцца і заставацца жыць у доме жонкі’, при́стань ’зяць, прыняты ў сям’ю жонкі, які жыве ў доме цесця’, зах.-бранск. жить в при́стани ’жыць у доме жонкі’, укр. при́стани ’далучэнне да кампаніі’, приста́я ’ўступленне ў шлюб у якасці прымака’. Да прыста́ць < стаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́кіравацца, ‑руюся, ‑руешся, ‑руецца; зак.
1. Разм. Выйсці, выехаць у пэўным кірунку. Даехаўшы да Вялікага скрыжавання, ..[аўтаматчыкі] выкіраваліся на шашу. Чорны. // Пралегчы ў якім‑н. кірунку. Вось дарога з пясчанага ўзгорка пакацілася ўніз і выкіравалася ў алешнік. С. Александровіч.
2. перан.; на каго. Разм. Стаць кім‑н., дасягнуць пэўнага чыну, пасады і пад. [Сцяпан Крыніцкі пра Быкоўскага:] Ён не [зусім] яшчэ зяць, але скора на яго выкіруецца. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уто́млены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад утаміць.
2. у знач. прым. Абяссілены, змораны цяжкай працай ці якім‑н. іншым заняткам. Не раз, утомлены дарогай, Жыццём вясны мае ўбогай, К табе я ў думках залятаю І там душою спачываю. Колас. // Які выражае зморанасць. Куды старая выбралася з дому? Праведаць сына? Ці паклікаў зяць?.. Пагляд утомлены не мог сказаць. Гілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)