гіпата́ксіс, ‑у, м.

У граматыцы — залежнасць (сказаў).

[Ад грэч. hypó — пад, знізу і táxis — размяшчэнне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

намагра́ма, ‑ы, ж.

Спец. Графік, якім выражаецца функцыянальная залежнасць паміж велічынямі.

[Ад грэч. nomos — закон і gramma — мера вагі.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абумо́ўленасць, ‑і, ж.

Залежнасць ад пэўных умоў, акалічнасцей. Узаемасувязь і абумоўленасць рэчаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

узаемазале́жнасць, ‑і, ж.

Залежнасць адзін ад другога, узаемная залежнасць з’яў, асоб, арганізацый і пад. Узаемазалежнасць паміж вырабам і збытам тавараў. □ Ёсць .. нормы, якіх чалавек павінен прытрымлівацца, каб стаць чалавекам. Усё знаходзіцца ва ўзаемасувязі і ўзаемазалежнасці. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кабала́, ‑ы, ж.

1. Даўгавое абавязацельства ў Старажытнай Русі, якое ставіла пазычальніка ў асабістую залежнасць ад крэдытора.

2. Своеасаблівы від рабства на Русі ў 14–16 стст. — пажыццёвая асабістая залежнасць за нявыплату пазыкі, нядоімкі і пад.

3. Поўная залежнасць ад каго‑н.; паднявольнае становішча; прыгнёт. Памешчыцкая кабала. Трымаць у кабале. □ Гушка імкнуўся вызваліцца ад пана, а трапіў у кабалу да кулака. Пшыркоў.

[Араб.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

аперцэ́пцыя, ‑і, ж.

Спец. Залежнасць успрыняцця ад папярэдняга індывідуальнага вопыту, ранейшых уяўленняў і запасу ведаў.

[Ад лац. ad — пры і perceptio — успрыняцце.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

даўгавы́, ‑ая, ‑ое.

Які мае адносіны да доўгу (у 2, 3 знач.). Даўгавая залежнасць. Даўгавое абавязацельства.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

індэтэрміні́зм, -у, м.

Супрацьлеглая дэтэрмінізму канцэпцыя, якая адмаўляе ўсеагульную заканамернасць і прычынную залежнасць і абумоўленасць у прыродзе і грамадстве і сцвярджае наяўнасць станаў або падзей, для якіх прычына не існуе або не можа быць вызначана.

|| прым. індэтэрміністы́чны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ізаба́ра, -ы, мн. -ы, -ба́р, ж. (спец.).

1. Лінія на графіку, якая злучае месцы з аднолькавым атмасферным ціскам у пэўны час.

Студзеньскія ізабары.

2. Лінія, якая графічна паказвае залежнасць паміж фізічнымі велічынямі пры пастаянным ціску.

|| прым. ізаба́рны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

закабалі́ць, -алю́, -алі́ш, -алі́ць; -алі́м, -аліце́, -аля́ць; -а́лены; зак., каго (што).

Паставіць у поўную залежнасць ад каго-н.

|| незак. закаба́льваць, -ваю, -ваеш, -вае.

|| звар., зак. закабалі́цца, -лю́ся, -лі́шся, -лі́цца; -лі́мся, -ліце́ся, -ля́цца; незак. закабаля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

|| наз. закабале́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)