Бро́ніць ’бараніць, забараняць і г. д.’ (Нас.). Паланізм. Параўн. ст.-бел. бронити ’бараніць, абараняць’ < польск. bronić (Булыка, Запазыч.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

препя́тствовать несов. перашкаджа́ць; (не допускать) не дапуска́ць, не дазваля́ць; (запрещать) забараня́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зака́зывать несов.

1. зака́зваць;

2. (запрещать) уст. забараня́ць;

3. (приказывать) уст. нака́зваць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Пярэ́чыць ’выказваць нязгоду; спрачацца; быць неадпаведным’ (ТСБМ, Нас., Шат., Гарэц., Бяльк.), ’забараняць, перашкаджаць’ (Нас., чэрв., Сл. ПЗБ), ’працівіцца, супрацьпастаўляць’ (Варл.), перачы́ць ’выказваць нязгоду’ (Воўк-Лев., Татарк.). Дзеяслоў да пе́рак (гл.), зыходным можна лічыць адно са значэнняў дзеяслова пярэ́чыць ’перасякаць дарогу’ (Нас.), параўн. укр. пере́чити ’выказваць нязгоду, супярэчыць’, рус. пере́чить ’перасякаць папярок; супярэчыць’, польск. przeczyć ’перашкаджаць, выказваць нязгоду’, чэш. přičiti ’супрацьстаяць’, славен. prẹ́čiti ’пярэчыць’, серб.-харв. пре́чити ’перашкаджаць, ствараць перашкоды’, балг. преча ’тс’, макед. пречи ’тс’, што ўзыходзяць да прасл. *perčiti, вытворнага ад *perkъ, першапачаткова ’паставіць папярок’, далей ’працівіцца’ (Сной₂, 562; БЕР, 5, 685; Банькоўскі, 2, 823). Таго ж паходжання царкоўнаславянізм папрака́ць, параўн. папро́к і папяро́к (гл.), параўн. Фідроўская, Зб. Багародзіцкаму, 145.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

прети́ть несов.

1. уст. забараня́ць (што), перашкаджа́ць (чаму);

2. (кому, чему) быць агі́дным, га́дзіць (каго, што); адваро́чваць (каго, ад каго, ад чаго);

э́та рабо́та ему́ прети́т гэ́та рабо́та яму́ агі́дная;

мне прети́т безл. мне га́дка (агі́дна), мяне́ га́дзіць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

налага́ть несов., в разн. знач. наклада́ць, накла́дваць;

налага́ть наказа́ние наклада́ць (накла́дваць) ка́ру (пакара́нне);

налага́ть взыска́ние наклада́ць (накла́дваць) спагна́нне;

налага́ть обя́занность наклада́ць (накла́дваць) абавя́зак; (обязывать) абавя́зваць;

налага́ть запреще́ние наклада́ць (накла́дваць) забаро́ну, забараня́ць;

налага́ть штраф (на кого) наклада́ць (накла́дваць) штраф (на каго), штрафава́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

веле́ть

1. сов. сказа́ць; (приказать) загада́ць, наказа́ць; (распорядиться) распарадзі́цца; (не велеть) не дазво́ліць, забарані́ць;

полко́вник веле́л прийти́ палко́ўнік загада́ў прыйсці́;

князь велел кла́няться князь сказа́ў кла́няцца;

он велел перенести́ ве́щи в другу́ю ко́мнату ён распарадзі́ўся перане́сці рэ́чы ў другі́ пако́й;

2. несов. каза́ць; (приказывать) зага́дваць; нака́зваць; (распоряжаться) распараджа́цца; (не велеть) не дазваля́ць, забараня́ць;

◊

так велит мне долг так ка́жа мне абавя́зак.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ма́рна, ма́рня ’бедна жыць, апранацца’ (ваўк., шальч.), гродз. ’дрэнна выглядаць’ (Сл. ПЗБ); ма́рна, ма́рне, ма́рня, марня́ ’дарэмна, бескарысна, упустую’ (ТСБМ, Нас., Касп., Булг., Растарг., Шат., Ян., Янк. 2; КЭС, лаг.; паст., Сл. ПЗБ), ма́рно, ма́рне, ’марна, кепска’ (ТС, Сцяшк. Сл.), калінк. ма́рне ’зусім’ (З нар. сл.), ма́рнасць ’дарэмнасць, бескарыснасць’ (ТСБМ, Нас., Яруш.), ма́рны ’дарэмны, бескарысны’ (ТСБМ, Нас.), ’слабы, змарнелы, чэзлы’, ’невялікі па велічыні’, ’нязначны’, ’дрэнны (аб надвор’і)’, ’нешчаслівы’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ, ТС); марне́ць ’засыхаць, чэзнуць, нудзіцца, гібець, чахнуць, жыць без уцехі, занепадаць’ (ТСБМ, Яруш., Мядзв., Шат., Касп., Бяльк., Растарг., ТС; КЭС, лаг.); марня́віць ’марнаваць без карысці’, ма́рніць ’губляць дарэмна час, без карысці’ (Нас.), марніцца (БЛ, 10, 17), марнава́ць ’збыткаваць, нішчыць, марнатравіць’, ’мучыць, стамляць’, ’псаваць’ (ТСБМ, Янк. БП, Шат., Касп., Сл. ПЗБ), марнавацца ’гінуць’ (Яруш.). Укр. марно́, ма́рни́й, марнува́ти, марні́ти, ма́рність, рус. пск. марный, пск., смал. марнеть; польск. marnie, marnieć, marność, marny; н.-луж. marnjeś, marny, в.-луж. marność, marny; чэш. marný, marnost, marnivý, ганацк. zmárnit ’страціць’, márné ’слабы’; славац. marný, márnosť, márniť, márnivý, славен. máren ’руплівы, старанны’. Прасл. marьnъ. Бернекер (2, 21), Фасмер (2, 575) і за імі Шустар-Шэўц (12, 888–889) выводзяць гэтую лексему з мара́ (гл.). Махэк₂ (352–353) мяркуе, што ў чэш. mařiti < marьnъ сышліся дзве лексемы: адна ’пазбаўляць жыцця’, роднасная да mříti (mьrěti) — фактытыў да mořiti (прасл. moriti), а другая mařiti ’разбіваць (планы, надзеі), траціць (маёнтак)’, якая роднасная да ст.-в.-ням. marrjan ’перашкаджаць, забараняць’, англ. mar ’псаваць’. Кюнэ (76) бел. лексему марна выводзіць з польск. marny. Бел. марне, марня — з польск. мовы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)