пахме́лле, -я, н.
1. гл. пахмяліцца.
2. Дрэннае самаадчуванне пасля моцнай выпіўкі, п’янства.
Баліць галава з пахмелля.
◊
Пахмелле ад чужога вяселля (разм.) — непрыемнасці з-за другіх, па чужой віне.
|| прым. пахме́льны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
плохо́е сущ. дрэ́ннае, -ннага ср., ке́пскае, -кага ср., благо́е, -го́га ср.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
худо́е сущ. благо́е, -го́га ср., ке́пскае, -кага ср., дрэ́ннае, -ннага ср.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
барахло́, -а́, н., зб. (разм.).
1. Старыя непрыгодныя рэчы, а таксама што-н. дробязнае, нязначнае.
Мяхі з барахлом.
Вырабляць рознае б.
2. перан. Пра каго-, што-н. дрэннае (лаянк.).
Гэта не чалавек, а нейкае б.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
згусці́ць, згушчу́, згу́сціш, згу́сціць; згу́шчаны; зак., што.
Зрабіць густым або больш густым.
З. малако.
З. фарбы (перан.: у вусным апавяданні, адлюстраванні перабольшыць што-н. дрэннае, змрочнае і пад.).
|| незак. згушча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. згушчэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
неблагополу́чие ср. дрэ́ннае стано́вішча; (несчастье) няшча́сце, -ця ср.; (неудача) няўда́ча, -чы ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
падбухто́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны; зак., каго (што) (разм.).
1. Падбіць што-н. зрабіць (звычайна дрэннае, заганнае).
П. да спрэчак.
2. Настроіць супраць каго-н.
П. сына супраць бацькі.
|| незак. падбухто́рваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. падбухто́рванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дрэ́нны, ‑ая, ‑ае.
1. З адмоўнымі якасцямі або ўласцівасцямі; не такі, як трэба, нездавальняючы; проціл. добры. Дрэнная дарога. Дрэнная папера. Дрэннае вымаўленне. Дрэннае здароўе. Дрэнны конь. □ Вынікі вучобы ў Андрэя за год былі зусім дрэнныя: некалькі чацвёрак, а астатнія тройкі і двойкі. Гурскі. // Нявопытны, няўмелы; няздольны. Дрэнны гаспадар. Дрэнны памочнік. □ — Артыст я дрэнны. Баюся, сам правалюся і людзей правалю. Шамякін.
2. Кепскі, заганны ў маральных адносінах; амаральны. Дрэнны чалавек. Дрэнны ўчынак. Дрэнная рэпутацыя. □ Дрэнны ён хлопец: навошта было так крыўдзіць матку, казаць ёй такія дзёрзкія словы? Колас. // Непрыемны для другіх; грубы (пра манеры, густ і пад.). Дрэнны характар. Дрэнная прывычка. / у знач. наз. дрэ́ннае, ‑ага, н. [Гаспадары] доўга шукалі ўсяго дрэннага ў былога парабка, а разам стараліся выказаць як найбольш чорных слоў і на цяперашні свет. Чорны. Як ні кажы, дрэннага за Варварай ніхто не заўважаў. Васілевіч.
3. Невясёлы, пануры; які не прадвяшчае добрага. Дрэнны настрой. Дрэннае прадчуванне. □ Сёння быў такі дзень у Ладымера, што дрэнныя думкі не мучылі яго. Чорны. / у знач. наз. дрэ́ннае, ‑ага, н. [Зося:] Не трэба думаць шмат пра тое, што .. не вернецца ніколі. Калі добрае, дык можна ўспомніць і пацешыцца, а калі дрэннае, дык забыцца на яго трэба. Чорны.
•••
Дрэнныя жарты гл. жарт.
Пайсці па дрэннай дарозе гл. пайсці.
Рабіць вясёлую міну пры дрэннай гульні гл. рабіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Няго́да ’непагода, непагадзь’ (Чач., Некр.; слонім., Арх. Бяльк.; петрык., Шатал.), него́да, нэго́да ’тс’ (ТС, Сл. Брэс.), ’непагадзь; бяда, няшчасце’ (Бяльк.), ’дрэннае надвор’е; нязгода’ (Гарэц.), ’дрэннае надвор’е; дрэнны настрой’ (Сл. ПЗБ), ’няшчасце, няўдача’ (Яруш.), укр. него́да ’дрэннае надвор’е, непагадзь’, рус. негода ’дрэннае надвор’е; дрэнны чалавек’, чэш. nehoda ’дрэннае надвор’е; няшчасны выпадак’, славац. nehoda ’няшчасце’, славен. negóda ’няшчасце, няшчасны выпадак; штосьці непрыемнае’, серб.-харв. нѐгода ’няшчасце’. Да *godъ (гл.) з першасным значэннем ’падыходзячы, спрыяльны час’. Распаўсюджанне тыпалагічнай мадэлі паводле матэрыялаў Лінгвістычнага атласа Еўропы гл.: Іанеска–Руксандою, Revue roumaine de linguistique, 28, 253–262. Параўн. пагода.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кі́жыль ’дрэннае надвор’е’ (Касп.). Гл. кіжаль.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)