прыда́так, -тка і -тку, мн. -ткі, -ткаў, м.
1. -тку. Тое, што дададзена, прыбаўка, якая з’яўляецца дадаткам да чаго-н. асноўнага.
Памяняць без прыдатку.
2. -тка. Дадатковы адростак, дадатковае ўтварэнне ў арганізме (спец.).
Мазгавы п.
3. -тка. У граматыцы: азначэнне, выражанае назоўнікам (напр.: вочы-зоркі, жанчына-кантралёр).
|| прым. прыда́ткавы, -ая, -ае (да 2 знач.).
П. страўнік у птушак.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дадатко́вы, ‑ая, ‑ае.
Які з’яўляецца дадаткам, дабаўкай да чаго‑н. асноўнага. Дадатковая прадукцыя. Дадатковы рэйс. Дадатковыя заняткі. □ Не ведаючы, якую адзнаку паставіць за адказ — не чуў, ці правільны ён — Пётр Пятровіч задаў Міхасю дадатковае пытанне. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падсве́т, ‑у, М ‑свеце, м.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. падсвяціць.
2. Дадатковае святло ад чаго‑н. Такія ночы, не светлыя і не цёмныя, з серабрыстым падсветам месяца-поўні, ірдзеннем зорнага неба, бываюць на стыку лета і восені. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
растлумачэ́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. растлумачваць — растлумачыць.
2. Дадатковае пісьмовае або вуснае тлумачэнне чаго‑н. Вершам [Таўлая] менш за ўсё патрэбны прадмовы і растлумачэнне. Лужанін. Перадача скончылася, зайгралі «Інтэрнацыянал», а чыгуначнікі ўсё стаялі, як бы чакаючы працягу, растлумачэння. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падкармі́ць, -кармлю́, -ко́рміш, -ко́рміць; -ко́рмлены; зак.
1. каго (што). Пакарміць дадаткова, узмацніць харчаванне (разм.).
П. хворае дзіця.
П. птушак зімой.
2. што. Унесці (дадатковае ўгнаенне) у глебу (спец.).
П. кукурузу.
|| незак. падко́рмліваць, -аю, -аеш, -ае.
|| звар. падкармі́цца, -кармлю́ся, -ко́рмішся, -ко́рміцца (да 1 знач.; разм.); незак. падко́рмлівацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. падко́рмліванне, -я, н., падко́рмка, -і, ДМ -мцы, ж. і падко́рм, -у, м.
|| прым. падко́рмачны, -ая, -ае (спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыўне́сці, ‑нясу, ‑нясеш, ‑нясе; ‑нясём, ‑несяце; пр. прыўнёс, ‑несла і ‑нясла, ‑несла і ‑нясло; заг. прыўнясі; зак., што.
Кніжн. Унесці што‑н. дадатковае, пабочнае. Магутны народны песенны фальклор прасякае вершы Труса ў сінтэзе з тым новым, сучасным, якое прыўнясла ў жыццё савецкая рэчаіснасць дваццатых гадоў. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лесавік, лесові́к ’лясун’ (Нік., Няч., Грыг., Яруш., Мат. Гом., ТСБМ) у выніку універбізацыі з лесавы дух. Параўн. і лесавы ’лясны дух, лясун’ (Маш.; петр., Мат. Гом.). У выніку пераносу значэння — любан. лесаві́к ’жыхар лясістых мясцовасцей’ (Нар. словатв.). Дадатковае значэнне прыметніка лесавы ’дзікі’ (Янк. II, Шат., Бяльк.) з’явілася падставай для лесавікі́ ’дзікія лясныя яблыкі’ (Касп.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мелюзгва́, мілюзге́ча, мілюзня́ ’малеча (дзеці)’, ’дробязь, глупства’. Рус. мелюзга́, мелузга́ ’мальга’, цвяр. мелюза ’дробны акунь’, пск., цвер. мелю́зговатый ’дробны’, цвяр. мелюно́к ’дробная рыба’. Балтызм. Параўн. лат. maĩle ’малеча моль-рыба’, літ. máila, zmaila ’тс’, maĩlius ’дробная рыба драбната’, а таксама рус. мель ’тс’, мелёк, мели́к ’дробна акунь’, укр. мілька ’тс’ (Буга, Rinkt., 1, 464). Аднак Фасмер (2, 596) суадносіць з рус. мелкий, мелю, што можна разглядаць як народную этымалогію. Нарашчэнне асновы ‑ʼуз‑ надае аснове дадатковае адценне ’дрыжаць, мільгаць’ (параўн, рус. арханг. мельзить ’здавацца дрыготкім’, ’мільгаць ва ўяўленні’, пск., цвяр. мелюзить ’мітусіцца, надакучліва мільгацець перад вачыма’. Зборныя суфіксы ‑г‑в‑а, ‑ня, ‑еча параўн. у мальга́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыста́ўка 1 ’частка слова, якая стаіць перад коранем, прэфікс’; ’тое, што прыстаўляецца, прырабляецца дадаткова да чаго-небудзь’ (Байк. і Некр., ТСБМ), ’прыбудова’ (Мат. Гом.), пры́стаўка ’ганак’ (Пятк.), пры́стаўка ’дадатак пакупніку’, пры́ставок ’дадатак (напр., ганчарны выраб у дадатак да пасудзіны, якая пры продажы, фактычна абмене, выконвала ролю збожжавай меры)’ (ТС). Рус. при́ста́вка ’прэфікс’, дыял. ’лапата, граблі і пад., прасунутыя праз жалезнае кальцо варот замест замка’, ’верхняя частка (да пояса) жаночай сукенкі, кашулі, пашытая з больш тонкай тканіны’ і пад., укр. приста́вка ’дадатковае прыстасаванне; прэфікс’. Дэрыват з суфіксам ‑к‑ ад прыста́віць, гл. ставіць.
Прыста́ўка 2 ’надакучлівы чалавек’ (Ян.), пры́стаўка ’хвост, неадступны спадарожнік’ (ТС). Да прыстава́ць, гл. прыставака.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыда́так, ‑тка і ‑тку, м.
1. ‑тку. Тое, што з’яўляецца дадаткам да чаго‑н., што не мае самастойнага значэння. З адсталага аграрнага прыдатку імперыялістычных дзяржаў, з задворкаў Еўропы Латвія ператварылася ў высокаразвітую індустрыяльна-калгасную рэспубліку. «Звязда». // Тое, што дадаецца да чаго‑н., прыбаўляецца звыш чаго‑н. Бацькава тактыка была такая: выменьваць каня на горшага і атрымаць некалькі рублёў прыдатку. Бядуля.
2. ‑тка. Адростак, дадатковае ўтварэнне (у чалавека, жывёлы, раслін), якое страціла свае звычайныя функцыі. Мазгавы прыдатак. Рагавы прыдатак.
3. ‑тка. У сінтаксісе — азначэнне, выражанае назоўнікам, дапасаваным да азначаемага слова.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)