цеплыня́, -і́, ж.
1. Нагрэтасць чаго-н.
Адчуваць цеплыню рук.
2. Адчуванне ўнутранага цяпла.
Па целе разлілася прыемная ц.
3. перан. Сардэчнасць, дабрата, ласка; добрыя, шчырыя адносіны да каго-, чаго-н.
У яго словах чулася душэўная ц.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бла́гость книжн., уст. дабрата́, -ты́ ж., до́брасць, -ці ж., міласэ́рнасць, -ці ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
до́брасць, ‑і, ж.
Разм. Тое, што і дабрата. Зрабіць па добрасці паслугу. □ Дзядзька Антось — гэта ўвасабленне добрасці, працавітасці, дасціпнага гумару. Клімковіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
крываду́шны, ‑ая, ‑ае.
Поўны крывадушша; няшчыры, двудушны. Крывадушны чалавек. // Уласцівы крывадушніку; няшчыры, прытворны. Фальшывая, крывадушная дабрата кулака-святошы надае вобразу Кузьмы пэўную глыбіню і аб’ёмнасць. Бярозкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дурата́ ж., разг.
1. (свойство) глу́пость;
2. дурь, блажь;
◊ лі́шняя дабрата́ — дурата́ — посл. доброта́ без ра́зума вредна́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Раба́ць ’памінаць памёршых з амбона, чытаць памінальныя спіскі’ (ТС): Бацюшка рабае ґраматкі, ужэ почаў рабаць пакойнікаў. Мясцовае ўтварэнне ад пачатковага спалучэння раба Божая/раб Божы, якое з ц.-слав. рабъ Божии пры памінанні (Цыхун, Зб. Талстому, 420), параўн. благатаць: дзяк пачне благатаць да спеваць (Сержп., Казкі), ад ц.-слав. благодать ’дабро, дабрата’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
асяло́к, ‑лка, м.
1. Дробназярністы тачыльны камень; брусок.
2. Спец. Камень для выпрабавання каштоўных металаў.
3. перан. Тое, што з’яўляецца сродкам выпрабавання, выяўлення якіх‑н. уласцівасцей, якасцей і пад. На асялку [адносін да] прыроды правяраецца дабрата чалавека, яго, калі хочаце, маральныя якасці. Шкраба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дабрыня, дабрата, людскасць; добрасць, дабросць (разм.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
дабрыня́, ‑і, ж.
Разм.
1. Тое, што і дабрата (у 1 знач.). Іскра ў цемры згасала. І тут мне здалося: Ты ішоў да мяне з дабрынёй і адвагай. Караткевіч.
2. Утульнасць, раскоша, прыемнасць. — Эх, і дабрыня ж на сене ў цябе, дзядзька Анішчык. Мурашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усёпаглына́льны, ‑ая, ‑ае.
Які ахоплівае ўсю істоту, выцясняючы ўсе іншыя пачуцці, думкі і пад. Калі ў ..сэрцы [Тані] і было пачуццё, падобнае на каханне, дык яно не было такім моцным, усёпаглынальным, якое перапаўняе істоту чалавека, засланяючы сабой усё іншае. Машара. Усёпаглынальная дабрата — вызначальная рыса натуры дзядзькі Антося. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)