стаўпе́ц, ‑пца, м.
Драўляны брусок у граблях, у які заганяецца зуб’е. Граблі новыя, а стаўпец зламаўся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Згра́бны ’прыгожы’ (Сл. паўн.-зах.). З польск. zgrabny ’тс’. Гл. граблі, грэбці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гра́біць ’грабіць’ (БРС). Параўн. рус. гра́бить, укр. гра́бити, польск. grabić, балг. гра́бя, ст.-слав. грабити і г. д. Прасл. *grabiti ’хапаць, грабіць, браць; зграбаць і да т. п.’ Да і.-е. *ghrōbh‑; параўн. ст.-інд. grāháyati ’прымусіць схапіць’. Гл. Трубачоў, Эт. сл., 7, 97; Фасмер, 1, 449–450; Траўтман, 95–96; Бернекер, 1, 344; Слаўскі, 1, 333–334. Ад гэтага прасл. дзеяслова ўтворана *grabja, *grabji ’граблі, грэбень’ (’тое, чым зграбаюць’): бел. гра́блі, рус. гра́бли, укр. граблі́, польск. grabie, чэш. hrábě і г. д.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
скрэ́пнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
Разм. Змерзнуць, скарчанець. Пеця распальваў [яловыя лапкі] сам; у нас скрэплі рукі і былі што граблі. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
звалачы́, -лаку́, -лачэ́ш, -лачэ́; -лачо́м, -лачаце́, -лаку́ць; -ло́к, -лакла́, -ло́; -лачы́; -ло́чаны; зак., каго-што (разм.).
1. Цягнучы, зняць з чаго-н.
З. мех з воза.
2. Валочачы, знесці ў адно месца.
З. галлё ў кучу.
3. Знесці куды-н. далёка.
Дзеці звалаклі граблі.
|| незак. звалака́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
папракру́чваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Пракруціць у многіх месцах (дзіркі і пад.). [Наздрэйка:] «Братка, дай свярдзёлка. Граблі раблю, дык няма чым дзіркі папракручваць». Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазаса́джваць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак.
1. што. Засадзіць чым-н. усё, многае.
П. клумбы кветкамі.
2. каго. Пасадзіць прымусова ўсіх, многіх куды-н. (разм.).
3. каго за што. Прымусіць займацца чым-н. усіх, многіх (разм.).
П. дзяцей за ўрокі.
4. што. Засунуць, уткнуць куды-н. усё, многае (разм.).
П. граблі пад вяроўку на возе.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
*Рубяжы́, рубыжі́ ’тое, што і граблі́ — трава, што застаецца паміж пракосамі’, ’знакі на скуры няроўна абстрыжанай авечкі’ (драг., Нар. словатв.). Магчыма, архаізм, параўн. ст.-рус. рубежь ’засечка; знак мяжы’ (гл. рубеж).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пагрэ́бці, ‑грабу, ‑грабеш, ‑грабе; грабём, ‑грабяце; пр. пагроб, ‑грэбла і ‑граблі, ‑грэбла і ‑грабло; зак., што.
1. Згрэбці ўсё, многае.
2. і без дап. Грэбці некаторы час. Пагрэбці сена да абеду.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лэтны ’абкручаныя анучамі курыныя лапы (каб куры не граблі град)’ (пух., Сл. ПЗБ). Утворана пры дапамозе суфікса ‑но (< прасл. ‑no) ад ла́та 1 (гл.). Экспрэсіўнасць спрыяла мене а > э: латно > ла́тны > лэ́тны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)