зені́т, -у, М -ні́це, м.
1. У астраноміі: найвышэйшы пункт нябеснай сферы, які знаходзіцца прама над галавой наглядальніка.
2. перан. Вышэйшая ступень, вяршыня чаго-н. (высок.).
З. славы.
|| прым. зені́тны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ма́каўка, -і, ДМ -каўцы, мн. -і, -кавак, ж.
1. Плод маку: каробачка, дзе знаходзіцца насенне.
2. Купал царквы (разм.).
Зіхацелі царкоўныя макаўкі.
3. Верхняя частка, вяршыня чаго-н. (разм.).
Сухая м. дрэва.
4. Канец кораня конскага хваста.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пік, ‑а, м.
1. Спічастая горная вяршыня. Хіба калі-небудзь Забуду я край, Дзе горныя пікі Снягамі пакрыты. Гілевіч.
2. Самы высокі ўздым у развіцці чаго‑н., у якой‑н. дзейнасці. Пік у рабоце электрастанцыі. Пік лактацыі. // перан.; чаго. Вяршыня. Насуперак усім фактам і логіцы вобраз Данкі вырас у маім уяўленні, як пік дасканаласці і прыгажосці. Карпюк.
•••
Гадзіны пік гл. гадзіна.
[Фр. pic.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пік, -а і -у, мн. -і, -аў м.
1. -а. Спічастая вяршыня гары.
2. -у, перан. Найвышэйшы ўздым у развіцці чаго-н., у якой-н. дзейнасці.
П. у рабоце.
3. нязм. Які адносіцца да кароткачасовага рэзкага ўздыму.
Гадзіны п. у рабоце транспарту.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ашчало́пак ’выбоіна, няроўнасць’ (Касп.). Да прасл. ščьlpъ (рэканструкцыя Махэка₂, 105) ці ščьlbъ (рэканструкцыя Трубачова, Проспект, 85) параўн. укр. шчовб, щолопок ’вяршыня гары’, чэш. člupek ’вяршыня гары; бугарок; ямка, у якую сцякае вада’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
маку́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
1. Вяршыня чаго‑н.; верхавіна. Замерлі дрэў макушкі, Не зварухнецца ліст. Глебка.
2. Верхняя частка галавы, макаўка. Шапка-кубанка сядзела на самай макушцы. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зені́т, ‑у, М ‑ніце, м.
1. Найвышэйшы пункт неба над галавой наглядальніка. Сонца стаяла ў зеніце, і яго праменн[е] падал[а] проста на .. галовы. Шамякін.
2. перан. Вышэйшая ступень, вяршыня развіцця чаго‑н. Зеніт славы.
[Фр. zénith з араб.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вяршня́ ’вяршыня’ (Яруш.) — старая лексема, утвораная пры дапамозе суф. ‑ьnʼa ад асновы vьrxъ‑. Да верх, ве́рхні (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вершадзь ’вяршыня вугла’ (Дуж–Душ.). Новаўтварэнне (з XX ст.) ад vьrx‑jь і абстрактнага суф. ‑ʼadъ; параўн. бел. мокрадзь.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сцеп ’стэп, бязлесная роўная мясцовасць’ (Бяльк., Косіч, ТС), степ ’тс’ (Растарг.). Гл. стэп; формы з цеканнем, магчыма, сведчаць пра архаічны характар слова, у сувязі з чым уяўляе цікавасць алб. step ’вострая вяршыня; вяршыня скалы’, якое Арол (Этимология–1983, 140) разглядае як доказ існавання ў паўднёваславянскім арэале адпаведніка прасл. *stьpь ’гара, узвышша’, што ўзгадняецца з перанесеным анатамічным тэрмінам прасл. *stьpь ’спіна’ (Куркіна, Этимология–1983, 24); паводле Борыся (Etymologie, 408), зыходнае значэнне для славянскіх лексем ’штосьці крутое, застыўшае, цвёрдае’. Гл. і сцяна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)