папяро́са, ‑ы, ж.

Папяровая трубка з тытунём для курэння (пераважна з папяровым муштуком). Закурыць папяросу. Згарнуць папяросу. □ Кібрык выцягнуў пачак папярос і павярнуў галаву да Ганны Сцяпанаўны: — Дазвольце? Шыцік. Канвойнікі спыніліся пад вярбою, зараз жа падаставалі кісеты і пачалі вярцець папяросы. Колас.

[Ням. Papier — папера.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вярцёлка 1 ’мінога рачная, Lampetra fluviatilis’ (Бяльк.); ’шчыпаўка, Cobitis taenia’ (слаўг., З жыцця). Назва паходзіць ад таго, што, ратуючыся ад небяспекі, рыба імгненна зарываецца ў зямлю (Яшкін, З жыцця, 124). Утвораны ад вярцець (гл.) і суф. Nomina instrumenti ‑лька (< lъ‑jь + k‑a).

Вярцёлка 2 ’зашчапка, засаўка ў весніцах’ (КТС). Да вярце́ць (гл.).

Вярцёлка 3 ’ямка ў рацэ’ (КТС). Да вярцець (гл.).

Вярцёлка 4 ’жанчына, якая шукае лёгкіх уцех’ (КТС). Рус. пск., цвяр. вертёлка ’шалахвостка’; ’баявая і хуткая ў рухах жанчына ці дзяўчына’. Да вярце́ць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ліставерць ’пара лістападу’ (Нар. Гом.). Да ліст і верць, вярце́ць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

верте́ть несов., в разн. знач. круці́ць, вярце́ць;

верте́ть но́сом круці́ць но́сам;

верте́ть хвосто́м круці́ць хвасто́м;

как ни верти́ як ні круці́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Крутаве́рць ’дрэннае надвор’е з мяцеліцай’, ’вірлівая вада’ (ТСБМ). Да круціць (гл.) і вярцець (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Верцішыйка́ круцігалоўка, Jynx torquilla’ (Інстр. II). Утварэнне, аналагічнае да папярэдняга. Да вярцець і шыя (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Верацяно́. Ст.-рус. веретено, рус. веретено́, укр. верете́но, польск. wrzeciono, чэш. vřeteno, ст.-слав. врѣтено, балг. врете́но, серб. вретѐно. Прасл. *verteno ’верацяно’; ’вось’. Утварэнне ад і.-е. кораня *u̯ert‑ ’вярцець’ з поўнай ступенню вакалізму (параўн. вярце́ць, вароча́ць, варо́ты ад таго ж кораня, але з іншым вакалізмам). Гл. Фасмер, 1, 297.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вярце́ль ’хвост’ (Заг.), рус. пск. верте́ль ’верць!’. Да вярцець (гл.). Экспрэсіўнае ўтварэнне з суф. Nomina acti ‑lʼь.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

То́чыць, зато́чыла ’карціць, закарцела’, ’няма цярпення’ (Нас.). Да тачыць 1 (гл.), якое да прасл. *točiti ’круціць, вярцець’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вярча́нка ’коўдра, вытканая з рыззя’ (навагр., Нар. сл.) — аддзеяслоўны назоўнік, утвораны пры дапамозе суф. ‑ан‑к‑а. Да вярцець (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)