вярце́ць, вярчу́, ве́рціш, ве́рціць; вярці́; незак.

Тое, што і круціць.

|| наз. вярчэ́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вярце́ць

дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. вярчу́ ве́рцім
2-я ас. ве́рціш ве́рціце
3-я ас. ве́рціць ве́рцяць
Прошлы час
м. вярце́ў вярце́лі
ж. вярце́ла
н. вярце́ла
Загадны лад
2-я ас. вярці́ вярці́це
Дзеепрыслоўе
цяп. час ве́рцячы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

вярце́ць несов. враща́ть, верте́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вярце́ць, вярчу, верціш, верціць; незак.

Тое, што і круціць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вярце́ць ’круціць’ (БРС, КТС, Яруш.); ’абмотваць, абкручваць’ (БРС); ’хітраваць’ (Юрч.), укр. вертіти ’вярцець’; ’свідраваць’, рус. вертеть ’тс’; ’абарочваць’, ’вярнуць каго-небудзь’; ’падманваць’, уладз., валаг. ’боўтаючы, збіваць што-небудзь’, перм. ’пячы (у роце)’, вяц. ’ванітаваць’. Ст.-рус. вертѣти, врътѣти ’вярцець’; ’свідраваць’; ’загортваць, згортваць’. Польск. wiercić ’круціць’; ’свідраваць’; ’круціўшы, расціраць што-небудзь’, н.-луж. wjerśeś ’вярцець, круціць’; ’свідраваць’, в.-луж. wjerćeć ’тс’, чэш. vrtěti ’вярцець, круціць’; ’думаць, варочаць мазгамі’, славац. vrtieť ’круціць’, славен. vrtẹ́ti ’тс’, серб.-харв. vŕtjeti, вр̀тети ’круціць’; ’ківаць (галавой)’; ’віляць, махаць (хвастом)’; ’сукаць’; ’свідраваць’, макед. врти ’абарачаць, вярцець, круціць’; ’мяняць палажэнне’; ’зварочваць (з дарогі)’; ’гартаць (старонку)’; ’віцца (аб сцежцы)’; ’пераварочваць, ніцаваць’; ’перакручваць’; ’(добра) весці гаспадарку’; ’тачыць (дрэва)’, балг. въртя́ ’вярцець, круціць, абарочваць’; ’віцца’; ’добра валодаць (зброяй, інструментам)’; ’весці гаспадарку’; ’варочаць (справамі)’, ст.-слав. врьтѣти, врътѣти ’вярцець, круціць’. Прасл. vьrtěti (аснова vьrt‑/vert‑/vort‑) мае адпаведнікі ў літ. ver̃sti, verčiù ’валіць, перакульваць’; ’ніцаваць’; ’пераўтвараць’; ’перакладаць (на іншую мову)’; ’прымушаць’, лат. vḕrst ’звяртаць (увагу)’; ’паварочваць’; ’абярнуць’, ст.-прус. wīrst ’станавіцца’, wartint ’абарачаць’, гоц. wairþan ’станавіцца’, лац. verto, ‑ere ’паварочваць, вярцець’ — усе ўзыходзяць да і.-е. u̯ert‑ (< u̯er‑). Гл. Праабражэнскі, 1, 77; Вальдэ, 824; Траўтман, 354; Фік, 1, 131; Торп, 397; Мюленбах-Эндзелін, 4, 566; Міклашыч, 384; Брукнер, 617; Фасмер, 1, 301; Шанскі, 1, В, 65–66; КЭСРЯ, 76; Махэк₂, 701; БЕР, 1, 212; Голуб-Копечны, 423; Младэнаў, 91; Скок, 3, 631–633.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

завярце́ць², -вярчу́, -ве́рціш, -ве́рціць; -вярці́; зак.

Пачаць вярцець, круціць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

враща́ть несов. круці́ць; варо́чаць; вярце́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вярчэ́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. вярцець, вярцецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

верць, выкл. у знач. вык.

Ужываецца паводле знач. дзеясл. вярцець — вярцецца, павярнуць — павярнуцца.

•••

Хоць круць-верць, хоць верць-круць — як ні рабі, няма выхаду.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

завярце́ць ​1, ‑вярчу, ‑верціш, ‑верціць; зак., каго-што.

Абгарнуць, абматаць чым‑н. з усіх бакоў. Завярцець пакунак у газету. □ — Прамый ды завярці [нагу], я табе чыстай анучкі пашукаю. Чорны.

завярце́ць ​2, ‑вярчу, ‑верціш, ‑верціць; зак.

Пачаць вярцець.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)