неакаланіялі́зм, ‑у, м.
Сістэма нераўнапраўных эканамічных і палітычных адносін, якія навязваюцца імперыялістычнымі дзяржавамі азіяцкім, афрыканскім і лацінаамерыканскім суверэнным краінам, якія развіваюцца. Асноўнае вастрыё нацыянальнавызваленчых рэвалюцый накіравана супраць імперыялізму і неакаланіялізму. «Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уздзе́ць, -е́ну, -е́неш, -е́не; -е́нь; -е́ты; зак., што на каго-што.
1. Надзець, нацягнуць (адзенне, абутак і пад.).
У. боты на ногі.
2. Павесіць, начапіць, прымацаваць да чаго-н.
У. рукзак на плечы.
У. пятлю на крук.
3. Насадзіць на вастрыё, стрыжань, праколваючы, надзець на што-н.
У. кола на вось.
У. кавалак мяса на відэлец.
|| незак. уздзява́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ *Паштыхава́ць, поштыховаць ’адцягнуць каваннем’ (ТС). З польск. posztychowat < sztych ’вастрыё’, ’шво, строчка’, з якога (ст.-польск.) і ст.-бел. штыхъ ’вастрыё’ (XVI ст.). Усе з с.-в.-ням. stich ’тс’ (Брукнер, 556; Булыка, Запазыч., 371).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Стэ́мпель ‘вастрыё і верхняя частка верацяна’ (Уладз.). Гл. штэмпель.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Астрые́ ’вастрыё’ (Сцяшк.), астры́ць ’вастрыць’ (Яруш.), астрыня́ ’вастрыня’ (Бяльк.). Гл. востры.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Клеп ’адцягнутае ў час кляпання вастрыё касы’ (Сцяшк., Мат. Гом.) Гл. кляпаць і клёп.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Аштыга́ць ’біць, муштраваць’ (Сцяц.). Ад штых ’вастрыё, завостраная палка’, параўн. выштыхаць ’пабіць’ (КСТ), з азванчэннем х у інтэрвакальным становішчы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лопухі ’нераўнамерна адцягнутае ў час кляпання вастрыё касы’ (лун., Мат. ЛАБНГ). Да лопух (гл.). Гэта лексема пацвярджае меркаванне аб паходжанні лапату́ха, лопаўка, лопацень (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дзю́бка, ‑і, ДМ ‑бцы; Р мн. ‑бак; ж.
1. Памянш. да дзюба; тое, што і дзюба. Вераб’іха націкавала сабе белую курыную пярыну і ўзяла яе ў дзюбку. Колас. Дзюбку цягне з гнязда птушаня, просіць есці. Барадулін.
2. Тонкі завостраны канец чаго‑н., вастрыё. Зламаць дзюбку ў нажы. □ Дзюбкі куль абведзены чырвона-чорнымі паяскамі фарбы. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пёры ’пер’е’, ’лісце цыбулі, часнаку’, ’плаўнікі ў рыбы’ (Сл. ПЗБ; рэч., Мат. Гом.; смарг., І.Патал.), ’вастрыё ў свярдзёлку’ (свісл., Шатал.), пёрышкі ’плаўнікі ў рыбы’ (кліч., Жыв. сл.). Да пяро. пёр ’е (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)