*Варо́вана ’схованкі’: «Мы бу́дз’ам гул’а́ц’ у варо́вано» (Сцяшк. МГ). Параўн. і ўкр. варува́ти ’берагчы, вартаваць’. Усё да польск. warować ’сцерагчы, вартаваць, хаваць і да т. п.’ (< ням.; параўн. Брукнер, 601).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

правартава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак., каго-што.

Разм.

1. Не ўсцерагчы, празяваць.

2. і без дап. Вартаваць некаторы час.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

карау́лить несов.

1. (сторожить) караву́ліць, вартава́ць, пільнава́ць;

2. (подстерегать) падпільно́ўваць, пільнава́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ахо́ўваць, -аю, -аеш, -ае; незак., каго-што.

1. Абараняць ад чыйго-н. нападу, вартаваць, сцерагчы.

Чыгунку ахоўвала ўзмоцненая варта.

2. Берагчы, шанаваць.

А. прыроду.

3. Засцерагаць ад чаго-н. шкоднага.

А. ад сонца.

|| зак. ахава́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. ахо́ва, -ы, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Варто́ўня (БРС). Цяжка сказаць, ці гэта ўтварэнне ад ва́рта, вартава́ць, ці прамое запазычанне з польск. wartownia ’вартоўня’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

охраня́ть несов.

1. (от порчи, вредного влияния) ахо́ўваць, засцерага́ць;

2. (стеречь) ахо́ўваць, вартава́ць, пільнава́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

аберага́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак., каго-што.

Ахоўваць, засцерагаць ад чаго-н. небяспечнага; вартаваць.

А. дзяцей ад хвароб.

А. ад трывог і сумненняў.

А. спакой душы.

|| зак. аберагчы́, -рагу́, -ражэ́ш, -ражэ́; -ражо́м, -ражаце́, -рагу́ць; абяро́г, аберагла́, -ло́; аберажы́.

|| звар. аберага́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; зак. аберагчы́ся, -рагу́ся, -ражэ́шся, -ражэ́цца; -ражо́мся, -ражаце́ся, -рагу́цца; -ражы́ся.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

а́ргус, ‑а, м.

1. У старажытнагрэчаскай міфалогіі — стовокі вартаўнік, якога багіня Гера паставіла вартаваць Іо, дачку аргонскага цара.

2. перан. Кніжн. уст. Пільны ахоўнік, вартавы. // Сімвал пільнасці.

3. Лясная птушка сямейства фазанавых.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вартаўні́к ’каравульны’ (БРС, Шат., Гарэц., Шпіл., Касп.), вартувни́к (Бесар.). Вытворнае да вартава́ць. Параўн. і ўкр. вартівни́к. Але можна ставіць пытанне і пра непасрэднае запазычанне з польск. wartownik.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

павартава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак., каго-што і без дап.

Вартаваць некаторы час. Павартаваць чужыя рэчы. Павартаваць да пяці гадзін. □ [Максім:] Калі ўжо выбраўся, то і добра: павартуеш сёння за мяне, а я другі раз за цябе. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)