альбумі́н, ‑у, м.
Спец. Просты бялок, які раствараецца ў вадзе. Малочны альбумін. Крывяны альбумін.
[Ад лац. albumen, albuminis — бялок.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фібрынаге́н, ‑у, м.
Растваральны бялок плазмы крыві, які ператвараецца пры яе згортванні ў фібрын.
[Ад лац. fibra — валакно і грэч. genos — род.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пратрамбі́н, ‑у, м.
Складаны бялок у плазме крыві, з якога ўтвараецца фермент трамбін, неабходны для згусання крыві.
[Ад лац. pro — замест, раней і грэч. thrombós — камяк, згустак.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бело́к в разн. знач. бяло́к, род. бялка́ и (о веществе) бялку́ м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кало́ід, ‑у, М ‑дзе, м.
Некрышталізаванае рэчыва (бялок, крухмал, клей і інш.), растворы якога не праходзяць праз жывёльныя і раслінныя перапонкі.
[Ад грэч. kolla — клей і eidos — выгляд.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Плямо́к ’сіняк’ (чэрв., Сл. ПЗБ). Да пляма (гл.). Суфікс -еж, як у бялок, жаўток.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ве́рлык ’бялок вока’ (Касп.). Параўн. варлаво́кі. Іншую этымалогію для ўсёй групы слоў дае Куркіна, Этимология, 1970, 100–102.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кало́ід, -у, М -дзе, м. (спец.).
Некрышталізаванае клеепадобнае рэчыва (бялок, крухмал і інш.), прамежкавае паміж растворам і эмульсіяй.
|| прым. кало́ідны, -ая, -ае і калаіда́льны, -ая, -ае.
К. раствор.
○
Калоідная сістэма — гетэрагенная сістэма, якая складаецца з мноства дробных часцінак якога-н. рэчыва, што знаходзіцца ў суспензаваным стане ў аднародным асяроддзі.
Калоідная хімія — раздзел фізічнай хіміі, у якім разглядаюцца працэсы ўтварэння і разбурэння дысперсных сістэм.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ба́нькі ’вочы’ (Нас.). Укр. ба́ньки ’выпучаныя вочы’, ба́нька ’бялок вока; крышталік вока’, банька́тий ’з выпучанымі вачыма’, банька́ч ’тс’. У рус. мове ба́нька ’вочы’ толькі ў зах. і паўд. гаворках. Бясспрэчна, ад ба́нька шкляная пасудзіна; бурбалка, пузыр і г. д.’ (так ужо меркаваў Даль).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вірла́ты ’вірлавокі’ (БРС, Шат.); ’лупаты’ (Янк. III); ’чалавек з выпучанымі вачамі’ (гродз., Мат. АС). Утворана ад наз. ві́рла, ві́рлы (гл.) і суф. ‑ат‑ы, як вусаты, лабаты і інш. Вірла́тая яешня ’яешня на патэльні, у якой бялок не змешаны з жаўтком’ (Шат.). Перанос значэння паводле падабенства.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)