вы́скрабак, ‑бка, м.
Разм. Маленькая булачка хлеба, спечаная з рэштак цеста; паскрэбак. // перан. Найменшае, апошняе дзіця ў сям’і.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хле́бец м. бу́лачка, -кі ж. (хле́ба); баха́начка, -кі ж.; буха́начка, -кі ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сло́йка, ‑і, ДМ ‑йцы, ж.
Разм.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. слаіць. Слойка цеста.
2. Булачка з слоенага цеста. Свежыя слойкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прасві́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак і про́свіра, -ы, мн. про́свіры, -вір, ж.
Маленькая круглая прэсная булачка белага колеру, якая выкарыстоўваецца ў некаторых абрадах праваслаўнага набажэнства.
|| памянш. про́свірка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
|| прым. прасві́рны, -ая, -ае і про́свірны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Вы́скрабак ’булачка з цеста, якое выскрабаецца з дзежкі’; ’апошняе дзіця ў сям’і’ (З нар. сл.), выскраба́чка ’маленькая булачка хлеба, спечаная з рэштак цеста’. Ад выскрабаць (гл. скрэбці) з суф. ‑ак, ‑ачка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
про́свіра, ‑ы, ж.
Белая круглая булачка з крутога прэснага цеста, якая выкарыстоўваецца ў абрадах праваслаўнага набажэнства. Пісарскі трыумф поўны, а вянец гэтаму трыумфу — просвіра, якую і падносіць яму Крэшчык у канцы абедні на срэбранай талерцы па загаду а. Мікалая. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бала́буха ’булачка з начынкай’ (Жд.) > бала́буш(к)а, балайбу́шка ’хлеб з аржанога або пшанічнага цеста’ (Нас.), бала́бушка ’булачка з пшанічнай або ржаной мукі’ (Вешт.). Укр. бала́буха, бала́бух ’булачка’ (таксама ’гуз; камяк’), рус. бала́буш(к)а, бала́бышка і г. д. Магчыма, да асновы *bal‑, *bаla‑, якая часта ўжываецца ў слав. мовах для абазначэння круглых прадметаў. Паходжанне гэтай асновы няяснае. Можа, гукапераймальнае (як у *bala‑, гл. бала́каць). Другая частка слова, магчыма, да бух‑ (= слав. bux‑nǫti ’пухнуць, павялічвацца’). Параўн. і польск. дыял. bałabuch. Рудніцкі (60) таксама лічыць усю групу слоў цёмнай па паходжанню.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мала́й, мала́йчык ’бохан хлеба’, стол. ’маленькая булачка’ (Сл. Брэс., ’булачка з вотруб’я для прыгатавання квасу’ (драг., лельч., Вешт.), ’недапечаны хлеб’, ’хлеб з грэцкай мукі’ (Ян.), ’дранікі’ (рэч., браг., Мат. Гом.). Укр. мала́й ’хлеб з кукурузы, гароху ці проса’, ’глёўкі хлеб’, ’проса, Panicum miliaceum’; рус. мала́й ’каша з прасяной мукі’. Запазычана праз укр. мову з рум. mălaiu ’кукуруза’ (< melʼ latu ’чорная прасяная мука’) (Фасмер, 2, 562).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́скрабкі (БРС). Укр. ви́скрібкі, польск. wyskrobek, звычайна мн. л. wyskrobki, в.-луж. wuškrabk, чэш. дыял. vyškrabek ’булачка з рэштак цеста’. Ад выскрабаць з суф. ‑к‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Малама́йчык, молома́йчык ’маленькая булачка хлеба з вотруб’я для прыгатавання квасу’ (Вешт.). Відавочна, палес. моломайчык спачатку было ⁺маломайчык пад уплывам народнай этымалогіі слова мала́й (гл.) з гаплалагічным памяншальным суфіксам ‑айчык (як акрайчык). Пасля пад уздзеяннем палес. «гіперправільнасці» пачатковае ма‑ змянілася ў мо‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)